Lapis     Philosophorum

Ο όρος πηγάζει από την λέξη εσωτερικός, σύνθετη τού ἔσω, που υποδηλώνει την εσωτερικότητα ή μυστικισμό τού συστήματος. Είναι δύσκολο, ή ίσως και ακατόρθωτο, να αποδώσουµε έναν ορισµό στην λέξη Εσωτερισµός. Μπορούµε, όµως, να πούµε ότι οποιαδήποτε σκέψη, συναίσθηµα ή δράση «βυθίζεται» στον κόσµο των αιτιών και των αρχών της ΖΩΗΣ και της ΥΠΑΡΞΗΣ, αναζητώντας την αλήθεια, πίσω από τα φαινόµενα, εσωτερικο-ποιείται. Αυτή η πορεία, η γνώση και η εµπειρία των «βαθύτερων» πεδίων µπορεί να ονοµαστεί Εσωτερισµός. Ανάλογα µε την οπτική γωνία αλλά και το βάθος της «κατάδυσης» µπορεί κάποιος να αποδώσει διάφορους επιµέρους ορισµούς στον ΕΣΩΤΕΡΙΣΜΟ.

Για άλλους είναι γνώση, για άλλους εµπειρία, και για άλλους συναίσθηµα.

Για ορισµένους είναι κτήµα µόνο ενός λαού, µιας µόνον θρησκείας ή ενός µόνον ανθρώπου.  Εν τούτοις η µελέτη της ιστορίας, για τον αµερόληπτο και αγνό αναζητητή, δείχνει ότι ο Εσωτερισµός ήταν, είναι και θα είναι ένας δρόµος Αυτοπραγµάτωσης για κάθε άνθρωπο, ανεξάρτητα από το χρώµα του, το φύλο του, ή την πίστη του.

Για άλλους ως Εσωτερισμός νοείται η ύπαρξη εσωτερικών πεποιθήσεων ή πίστεων, δηλαδή ιδεών που γίνονται κατανοητές από μικρές συνήθως ομάδες; ανθρώπων ή μυημένους ή είναι αποτέλεσμα εγγενούς ενδιαφέροντος.

Ο όρος είναι επίσης πιθανό να αναφέρεται στην ακαδημαϊκή μελέτη των εσωτερικών θρησκευτικών συστημάτων και φιλοσοφιών ή στην μελέτη των θρησκευτικών συστημάτων και των φιλοσοφιών, των οποίων οι υποστηρικτές διακρίνουν τις πεποιθήσεις τους, τις πρακτικές και τις εμπειρίες τους από τις εξωτερικές και περισσότερο δογμα-τικές παραδόσεις.

Ενδεικτικά και μόνον, ως παραδείγματα εσωτερικών θρησκευτικών και φιλοσοφιών κινημάτων αναφέρονται : 

η Αλχημεία, η Αστρολογία, η Ανθρωποσοφία, ο πρώιμος Χριστιανικός Μυστικισμός, ο πρωταρχικός και γνήσιος 

Ελευθεροτεκτονισμός, ο Γνωστικισμός, η Καββάλα, ο Νεοπλατωνισμός, o Ερμητισμός, η Μαγεία, ο Μυστικισμός Μερκαμπά, ο Μεσμερισμός, ο Ροδοσταυρισμός, ο Ταοϊσμός, η Αριθμολογία, ο Σβεντενμποργκιανισμός, η Σαϊεν-τολογία, ο Πνευματισμός, οι Αλεβίτες, η Θεοσοφία του Ιάκωβου Μπέμε, η Έρευνα τής Αληθείας τού Στυλιανού Αττεσλή, το Τάγμα τού Κρίνου και τού Αετού, το σύστημα τού Γεωργίου Γκουρτζίεφ και το Θεοσοφικό κίνημα που σχετίζεται με την Έλενα Πέτροβνα Μπλαβάτσκι.

Αν και ο Εσωτερισμός αναφέρεται ως εξερεύνηση τών κρυμμένων νοημάτων και του συμβολισμού διαφόρων φιλοσοφικών, ιστορικών και θρησκευτικών κειμένων, τα ίδια κείμενα απαντώνται στις δεσπόζουσες θρησκείες. Για παράδειγμα, η Βίβλος και το Τορά θεωρούνται και αναφέρονται από τις σχετικές ομάδες ως εσωτερικά κείμενα και ερμηνεύονται καταλλήλως ( όπως π.χ. οι Ευαγγελικές παραβολές ).