'Ο Σπυρίδων Νάγος γεννήθηκε τόν Αύγουστο τοϋ 1868 στο Κακούρι τής Αρκαδίας, άπό γονείς ποιμένες, μέ επαρκή όμως περιουσιακά στοιχεία.
Εφοίτησε στό Δημοτικό σχολειό τής γενέτειρας του, και έφθασε έως τήν Δ' τάξη. Δεκαπέντε χρονών παιδί, ο πατέρας του τόν έβαλε νά φυλάει τά πρόβατα τους, στις πλα γιές τοϋ' Αρτεμισίου. Έκεί κοντά στην παρθένα Φύσι, βύζαξε τό γάλα τής Μεγάλης μας Μάνας, πού τοϋ έγινε ή καλύτερη και ή σοφώτερη παιδαγωγός. Στήν άπεραντωσύνη τού αγνού υπαίθρου, τό μεγαλεΐον και ή γοητεία τοϋ Απείρου νανούριζαν τήν σκέψη του και γιγάντωναν τό φρόνημα του. Εκεί στό βουνό πού φέρει τό όνομα της θεάς τής Αγνότητος, τό είμαρμένον τού Σπυρίδωνος Νάγου έπλεκε τούς ιστούς τής πνευματικής του σταδιο δρομίας. Οί Νύμφες και οί Δρυάδες τής περιοχής γαλουχούσαν και κραταίωναν αυτό τό εξαιρετικό πνεύμα, πού είχε φωλιάσει στό κορμί ενός τσοπανόπουλου.
Οί φεγγαρόλουστες βραδιές πού ασκούν τόση γοητεία στις ευαίσθητες ψυχές, ξυπνούσ αν στήν φαντασία τού μικρού Σπύρου κόσμους άγνωστους, ιδέες και πόθους πού τόν καλούσαν κοντά τους. "Ετσι, έπεσα από δύο χρόνια ποιμενικής απασχόλησης, αναπή δησε άπό τό ένδον του η σταθερή επιθυμία να έγακταλείψη τό περιβάλλον αυτό και νά έλθη στην Αθήνα για νά μάθη «πολλά» γράμματα. Αλλά, έλα πάλι πού μέ αυτή τήν βουκολική ζωή είχε αρχίσει νά συναπτή τρυφερούς δεσμούς καί νά άνακαλύπτη αρκετά θέλγητρα. Ο μονήρης βίος μέσα σ' ένα τέτοιο μαγευτικό περιβάλλον ασκούσε πολλή γοητ εία στήν μυστικοπαθή καί ρεμβώδη ιδιοσυγκρασία τοϋ Νάγου.
"Οταν βρισκόταν ξαπλωμένος ατά πουρνάρια ή οτά σκοίνα, κοντά σέ καμμία λαλέουσα πηγή, όπως μοϋ αφηγείτο, συχνά περιερχόταν σέ ψυχική κατάσταση ανείπωτης μακαρι ότητας.
"Ακουγε συνεχώς ουράνιες μελωδίες καί έβλεπε οπτασίες καί μορφές απερίγραπτου κάλλους, πού άπό τότε τού καλλιεργούσαν τό αϊσθημα τοϋ καλού, τής ανωτερότητας, τής πραγματικής καί φυσικής ευγένειας. Εκεί διδάχθηκε τό Α - Β τής αρμονίας, πού σαν νόμο τής ψυχής του πάντα φρόντιζε σέ όλο τόν γήινο βίο νά τόν κλέίση μέσα του καί νά τόν έκδηλώνη πλέρια παντού καί παντοτε. Στοχασμοί καί ίδέες στροβιλίζονταν στό μυα λό του άπό τήν εποχή εκείνη, πού τις θυμόταν έντονα σέ όλη τήν κατοπινή του ζωή. Και αυτές έγιναν οί όδηγήτριες στόν μετέπειτα βίο του, γιατί ήταν ό καλός ό σπόρος πού φύτρωσε, βλάστησε καί στόλισε πλούσια τό νοητικό του περιεχόμενο.
Παρ’ όλα όμως αυτά, ή επιθυμία τής φυγής από τήν ποιμενική ζωή κυριαρχούσε στήν σκέψη του σάν προσταγή τής Μοίρας, ή οποία τόν προώριζε γιά κάτι τό ανώτερο, γιά κάτι τό πνευματικό.
Καί ένώ ό πατέρας τού Σπυρίδωνος Νάγου έβλεπε στό πρόσωπο τοϋ παιδιού του τόν μέλλοντα αρχιτσέλιγκά τής περιφερείας τους, λόγω τής ευφυΐας του καί τής δραστηριότητας του, ό δεκαεττταετής Σπύρος τού έδήλώνε μέ αποφασιστικότητα ότι θέλει νά μάθη γράμματα καί γιά τούτο πρέπει νά πάη στήν Αθήνα.
"Οπως ήταν φυσικό, ό πατέρας αντέδρασε μέ πείσμα, αλλά καί ό γιός τοϋ δέν υποχωρούσε. Μία μέρα, χωρίς καμμιά οικονομική ενίσχυση έφυγε από τό πατρικό του καί πήγε στην Τρίπολι γιά νά δούλεψη, νά ζήση καί νά σπουδαση. Αρχικά εργάσθηκε σέ μιά ταβέρνα. Οί όροι όμως τής εργασίας δεν του επέτρεπαν νά πάη στό Ελληνικό σχολειό, πού ήταν ο σκοπός του. Γιά τούτο έμεινε στή δουλειά εκείνη μέχρις ότου έξοικονόμησε τά ναϋ λα γιά τήν Αθήνα. "Οταν τό πέτυχε ανεχώρησε από τήν Τρίπολι. Φθάνοντας στήν Αθήνα προσελήφθη σ' ένα παντοπωλείο. Μετά λίγες μέρες παρουσιάσθηκε σάν αγαθός του άγγελος ο τότε Νομομηχανικός Αττικής, πελάτης τοϋ καταστήματος • εκτίμησε τήν καλω σύνη καί τήν εύφυΐα πού καθρεφτίζονταν στα μεγάλα καί εκφραστικά μάτια τοΰ νέου υπαλλήλου, καί τήν απροσποίητη πηγαία ευγένεια του, συγκινήθηκε καί ζήτησε, σέ μιά κουβέντα πού άνοιξε επίτηδες μέ τό Σπύρο, περισσότερες πληροφορίες άπό τόν ίδιο. "Οταν άκουσε τήν προέλευση του καί τόν ασίγαστο πόθο του νά μάθη γράμματα, έμεινε κατάπληκτος καί τού απάντησε : « Καλά, θά τά ξαναπούμε ».
Τή επομένη τόν κάλεσε στό αρχοντικό του καί τοϋ είπε : « Μέ τήν δουλειά στό μπακάλικο δέν θά μπόρεσης νά μάθης γράμματα. Σοϋ προτείνω νά έλθης στό σπίτι μου, σάν φρον τιστής, νά ψωνίζης καί νά κάνης μικροδουλειές. Θά τρως, θά ντύνεσαι, θά έχης ένα μηνιάτικο καί ό δάσκαλος πού προγυμνάζει τά παιδιά μου θά σέ προχώρηση κι εσένα στά γράμματα. Βλέπεις αυτή τήν βιβλιοθήκη ; Θά πέρνης καί θά διαβά ζης ό,τι θέλεις».
' Ο Σπυρίδων Νάγος όταν άκουσε όλα αυτά, τοϋ φάνηκαν απίστευτα. Κάρφωσε μόνον τό βλέμμα του οτήν πλούσια βιβλιοθήκη καί έμεινε άφωνος. Παρατηρώντας ότι οί περισσότεροι τόμοι ήσαν χρυσόδετοι, παρετήρησε : « Άμ τού λόγου σου όλο Ευαγγέλια έχεις ». Καί τοϋτο γιατί χρυσόδετο βιβλίο είχε δεί μόνο τό Εύαγγγέλιο τής εκκλησίας τού χωριού του ! « Όχι ! δέν είναι Ευαγγέλια απάντησε χαμογελώντας ο οικοδεσπότης. Είναι συγγράμματα τών Αρχαίων Ελλήνων καί άλλων σοφών ».
Τέλος, ή συμφωνία έκλεισε καί ό Νάγος έπειτα άπό τρεις μέρες άρχισε νέα ζωή πατών τας έτσι τό πρώτο σκαλοπάτι τής πνευματικής του καταρτίσεως καί ανόδου.
"Εμεινε εκεί τρία χρόνια. Ό φιλότιμος καί ευσυνείδητος δάσκαλος τόν προχώρησε μέχρι τοϋ σημείου νά είναι σέ θέα νά διαβάζει καί νά έρμηνευη Ισοκράτη και Ξενοφώντα.
Η βιβλιοθήκη ήταν τό έντρύφημά του. Εκεί περνούσε τις περισσότερες ώρες τής ημέρας. Συχνά ξενυχτούσε διαβάζοντας μέχρι καί τις πρωινές ώρες. Μέ τά εφόδια πού απέκτησε βγήκε πιά στήν κοινωνία γιά νά κερδίζη μόνος του τά μέσα τής ζωής καί τήν άνεξαρτησία του. Αφού πέρασε άπό διάφορα επαγγέλματα, κατέληξε νά γίνη ζαχαροπλάστης.
Τήν εποχή εκείνη φάνηκαν στόν εργατικό ορίζοντα οί Συντεχνίες. Αναμίχθηκε στήν υπο τυπώδη εκείνης τής εποχής συνδικαλιστική κίνησι καί εξελέγη αντιπρόσωπος τής συντεχνίας των Ζαχαροπλαστών. Τήν ίδια εποχή συγκροτήθηκε καί ό πρώτος Δημοκρατικός πυρήνας μέ τούς Φλογαίτη, Χοϊδά καί Γ. Φιλάρετο, ό όποιος εξέδιδε τότε τόν « Ριζοσπ άστη », φορέα των Δημοκρατικών καί Σοσιαλιστικών άρχων στις όποιες είχε προσχω ρήσει καί ό φλογερός καί ενθουσιώδης Νάγος.
Ό Βασιλεύς Γεώργιος ό Α' ανησυχήσας άπό τις κινήσεις εκείνες θέλησε νά γνωρίση τούς πρωτεργάτες τους καί τούς έκάλεσε στά Ανάκτορα γιά νά τού εκθέσουν τις απόψεις τους. ' Ο Σπυρίδων Νάγος, μέ τό Προεδρεΐον τών Συντεχνιών, περιβληθείς ρεδινγκόταν καί κυλινδρικόν πίλον - όπως απαιτούσε η Αυλική εθιμοτυπία παρουσιάσθηκε στόν Άνακτα καί τού ανέπτυξε τά αιτήματα τοϋ κλάδου του. Επίσης καί ή ομάδα τών Δημοκρατικών παρουσιάσθηκε καί εξέθεσε τό πρόγραμμα τού κόμματος.
Ο φιλοπαίγμων εκείνος Βασιλιάς, στους μέν εργάτες δήλωσε οτι είναι παρά τό πλευρόν τους καί νά τόν θεωρούν σάν προστάτη τους, στους δέ Δημοκρατικούς είπε, οτι όταν θά γίνη Δημοκρατία, νά τόν έχουν ύπ' όψει τους γιά τόν πρώτο Πρόεδρο τής Ελληνικής Πολιτείας !
Ό Σπυρίδων Νάγος θαύμαζε τις αρχές τής Γαλλικής Επαναστάσεως καί ή τριλογία Ελευθερία - Ίσότης Αδελφότης, έγινε τό βίωμα του. Οίστρηλατημένος άπό τήν εκκο λαπτόμενη τότε κίνηση τοϋ Εξελικτικού σοσιαλισμού, συνδέθηκε μέ τόν δρώντα στό Λονδίνο Πλάτωνα Δρακούλη. Τέλος, απεφάσισε νά κατέβη σέ αγώνα άφυπνίσεως καί εξεγέρσεως τοϋ αδικημένου εργάτη. Τοϋ εργάτη τήν αθλιότητα καί τήν κακομοιριά είχε καί ό ίδιος δοκιμάσει καί ήθελε νά τόν σπρώξη γιά νά ζητήση τά δικαιώμα τα πού έχει άπό τή ζωή καί πού τοϋ αρνούνται οί εργοδότες καί ακόμη αυτή ή Πολιτεία. Εγκαταλείπει τότε τό επάγγελμα τοϋ ζαχαροπλάστη καί γίνεται τυπογράφος. Συντάσσει, εκδίδει καί κυκλο φορεί μόνος του τήν πρώτη οτήν ' Ελλάδα σοσιαλιστική Εφημερίδα, τό « Άρδην ».
Πρωτεργάτης καί ρήτωρ τής πρώτης συγκεντρώσεως στίς στήλες τού Ολυμπίου Διός Εργατικής Πρωτομαγιάς, καταδιώκεται άπό τήν Αστυνομία καί κατάσχεται τό φύλλο του. Καταφεύγει στήν Κεφαλλονιά. Συλλαμβάνεται στή Ζάκυνθο. Επεμβαίνουν τά φιλελεύθε ρα στοιχεία τού νησιού καί αφήνεται ελεύθερος. Εκεί συνδέεται μέ τούς ριζοσπάστες καί μέ τούς προοδευτικούς κύκλους, στους όποιους άνηκαν καί οί Τέκτονες τής Αγγλικής Στοάς « Αστήρ », στήν οποίαν είχαν μυηθή οί περισσότεροι Φιλικοί τοϋ 1821.
Ό Σπυρίδων Νάγος δέν ήταν τότε τέκτων, αλλά είχε αρκετά μελετήσει γιά τήν προοδευ τική καί μυστηριακή εκείνη εταιρία. Διέγραψε καί υπέδειξε ποιος πρέπει νά είναι ό σκοπός καί ή δράσις τών Τεκτονικών μυστηρίων. "Ετσι προκάλεσε τόν θαυμασμό καί τήν έκτίμησι τών καλών εκείνων εργατών τοϋ πνεύματος. "Οταν τέλος γύρισε στήν Αθήνα, απεφάσισε νά βρή ένα βιοποριστικό επάγγελμα ώστε πιό απερίσπαστος γιά τό ψωμί νά επιδοθή εντονώτερα στις πνευματικές του έρευνες καί επιδιώξεις.
Διορίσθηκε τότε υπάλληλος τών Ταχυδρομείων Αθηνών. Εκεί πέρασε τά περισσότερα χρόνια τής ζωής του. Τότε πανδρεύθηκε καί απέκτησε τρία παιδιά. Στό νέο του επάγγελμα εργάστηκε γιά τήν άνύψωση τοϋ κλάδου του καί εξελέγετο μέλος τού Δ. Συμβουλίου τού Συλλόγου Δημοσίων "Υπαλλήλων έπί αρκετά χρόνια. Τό 1918 προσελήφθη σέ Τραπεζιτικό Ίδρυμα στήν Αθήνα μέ τόν βαθμό τού Τμηματάρχου. Αφού πέρασε άπό τριάντα έπτά επαγγέλματα, όπως μέ δόση θυμοσοφίας έλεγε, τά τελευταία χρόνια τής ζωής του διωρίσθηκε Διευθυντής τής Δημοτικής Βιβλιοθήκης Πειραιώς, τήν όποια διωργάνωσε καί διεύθυνε κατά τρόπο πού εξυπηρετούσε πληρέστατα τό αναγνωστικό κοινό τής γείτονος.
Αυτή ήταν ή επαγγελματική καί κοινωνική σταδιοδρομία καί ή ιδεολογική πορεία τού Σπυρίδωνος Νάγου μέχρι τού θανάτου του.
Η φιλοσοφική καί πνευματική δράσις του όμως σημειώνεται έντονα άπό τό 1897. Ή χρονολογία αυτή είναι αφετηρία μιάς νέας στροφής προς ( ορισμένους προσανατολι σμούς πνευματικών κατακτήσεων. Σε αυτές άναδεινύεται ήρως καί επιτυγχάνει μέ τήν αδάμαστη θεληματικότητά του τήν μεταμόρφωση τοϋ ιδεολογικού καί συναισθηματικού περιεχομένου, πού πλαισιώνονται τώρα μέ ψυχικές ικανότητες καί δυνάμεις πού χαρακτηρίζουν τους πραγματικούς Μύστες τής φύσεως καί τοϋ πνεύματος, προωρισμένους νά γίνουν ψυχόυργοί καί ταγοί ανθρώπων.
"Ετσι ό Σπυρίδων Νάγος ακτινοβολεΐ τώρα καλωσύνη καί σοφία, δύο μαγνήτες πού τραβούν κοντά του όσους ποθούν ανωτερότητα καί γνώσι. Συσπειρώθηκαν έκτοτε μερικοί μαθητές του γιά νά γίνουν οί πολλοί αργότερα, πού έμειναν πάντοτε αφοσιωμένοι.
Με αυτούς ό Σπυρίδων Νάγος ήταν παρών σέ κάθε κοινωνική έκδήλωση σχετική μέ τήν πρόοδο, τόν ανθρωπισμό, τήν φυσιολατρεία, τήν έρευνα τής αλήθειας, τήν ευδαιμονία καί τήν άπελευθέρωσι τού άνθρωπου. Έτσι μέ τήν ομάδα τών πιστών του εμφανίζεται στον «Σύλλογο Αθηνά - Υγεία», πού είχε σκοπό τήν εφαρμογή καί διάδοση τής άκρεωφαγικής δίαιτας γιά ανθρωπιστικούς λόγους. Σχετικά εξεδόθη τότε μία πραγματεία καί τό βιβλίο « Πνευματικαί Ιδέαι ».
Άπό τό 1900 περίπου ό Σπυρίδων Νάγος καθιέρωνε τις Κυριακάτικες εκδρομές μέ ορειβασίες, μέ τά θαλασσόλουτρα, με τά αερόλουτρα καί μέ τά ήλιόλουτρα, σ' όλες τις εποχές τού έτους, πού τότε θεωρούντο σάν επικίνδυνες εκκεντρικότητες.
Γιά τήν εκλαΐκευση αυτή τής φυσικής ζωής ό μαθητής του Αδριανόπουλος έξέδωκε τότε σχετικό σύγγραμμα.
Βλέπουμε ότι ό Νάγος στόν τομέα τόν φυσιολατρικό, πού σήμερα είναι τό αγνότερο έν τρύφημα τής ζωντανής νεολαίας μας, στάθηκε πρωτοπόρος καί έγκαινιαστής.
Τήν ίδια εποχή μυείται στόν Τεκτονισμό μέ τους πιστούς μαθητές του. Εκεί ό Σπυρίδων Νάγος αναδεικνύεται καί αναγνωρίζεται άπό όλους σάν γνήσιος εμπνευσμένος μύστης Δάσκαλος μέ σπάνια ηγετικά προσόντα. Ή Ικανότης του γιά τήν ερμηνεία τών συμβό λων, η γλυκύτης τοϋ χαρακτήρος του, καί οί εμπνευσμένες διδασκαλίες του έδωκαν νέα ζωογόνο πνοή στους τεκτονικούς κύκλους, μερικοί τών όποιων καί σήμερα άκόμη πορεύονται σύμφωνα μέ τις ανεκτίμητες καί σοφές υποθήκες του. "Οταν συνεστήθηκε η Κοινωνιολογική Εταιρία άπό τόν Αλέξανδρο Παπαναοτασίου, τέκτονα, τόν Κ. Βαρβαρέσον καί άλλους σοσιαλιστές πού είχαν περατώσει τίς σπουδές τους στή Γερμανία, η ομάς τού Νάγου έδωσε καί τότε τό « παρών » καί απετέλεσε τόν κορμό τής προοδευτικής εκείνης Οργανώσεως, πού τό Ελληνικό κοινό τήν δέχθηκε μέ ενθουσιασμό. Ατυχώς, άπό τήν άρχή ή Ιδεολογική εκείνη Οργάνωσις έπαθε πολιτική καί κομματική διάβρωση καί φυλλορόησε άκαιρα, αφού συνεκλόνισε αρκετά τούς πολιτικούς κύκλους τής χώρας μας.
Κατά τό 1915 ό Νάγος εγγράφεται στή Θεοσοφική Εταιρία καί γίνεται πρόεδρος τής Στοάς « Απόλλων » : Τό πέρασμα του άπό εκεί ήταν σύντομο. Καίτοι έτρεφε θαυμασμό γιά τήν ίδρυτριά της "Ελενα Πετρόβνα Μπλαβάτσκυ, ή διάρθρωσις καί ή έλλειψις μεθοδολογίας κατάλληλης γιά τό σύστημα εκείνο, πού έν τούτοις εφιλοδόξη σε νά αναδειχθεί ο φορεύς τής Αρχαίας Σοφίας στήν Δύση δέν τόν ικανοποιούσε.
Αυτή ήταν σέ σύντομες καί γενικές γραμμές ή ιδεολογική έκδήλωσις καί δραοτηριότης τού Νάγου, στή διαδρομή του μέσα άπό τίς διάφορες οργανώσεις πού έδρα σαν τότε σέ ποικίλους κοινωνικούς τομείς. Τό πέρασμα του άπό αυτές σκόρπιζε τήν ακτινοβολία τής δυνατής του προσωπικότητας. "Οσοι συνεργάσθηκαν καί τόν γνώρισαν άπό κοντά, πάν τοτε θυμούνται μέ θαυμασμό τήν ανωτερότητα τοϋ ήθους τοϋ, τήν αστείρευτη καλωσύνη του, τίς απέραντες γνώσεις του καί τήν δύναμη τής πάντοτε ορθής κρίσεως του.
"Ας δούμε δμως τώρα, ποιό ήταν τό Ιδεολογικό «πιστεύω» τού Σπυρίδωνος Νάγου.
Ό ακάματος αυτός καί τολμηρός ερευνητής άπό νωρίς στράφηκε στή μελέτη τών καταλοίπων τών Αρχαίων Ελλήνων Φιλοσόφων. Μέ τήν μυστηριακή του κατάρτιση κατώρθωσε, όσον κανένας άπό τούς συγχρόνους του ή καί τούς προγενεστέρους του, νά σπουδάση τήν γλώσσα τοϋ συμβόλου καί νά τό έρμηνεύη τόσον επιτυχώς. Ετσι αποκαλύπτει μέ πειστικότητα τό βαθύ περιεχόμενο κάθε αλληγορίας. Η ικανότητα του αυτή τον βοήθηοε νά έρμηνεύει με πολλήν εμβρίθεια καί ευχέρεια τήν αρχαία Ελληνική καί ξένη Μυθολογία, υπό τό κάλυμμα τής οποίας οί σοφοί συνθέτες της ερμητικά έκλεισαν έκεί τά βαθειά νοήματα τών δυνάμεων καί των νόμων τής Κοσμογονίας γιά νά τά προφυλάξουν άπό τήν βεβήλωση ή καί τήν παρανόηση άπό τίς αδύνατες καί τίς άωρες διάνοιες. Μία συγκριτική μελέτη τών σωζόμενων Κοσμο θεωριών, τόν έπεισε ότι όλες προέρχονταν άπό τήν ίδια πηγή. Διαφοροποιοϋντο καί έπαιρναν ξεχωριστή διατύπωση καί μορφή, ανάλογα μέ τόν χρόνο καί τήν Ικανότητα τού κάθε φιλοσόφου. Πηγή τών διαφόρων κοσμοθεωριών πού διατυπώθηκαν μέ τόν μύθο καί τό σύμβολο, πίστευε ότι ήσαν τά προελληνικά Μυστήρια, άπό τά όποια οί θεολόγοι ποιητές καί φιλόσοφοι διδάχθηκαν καί άντλησαν τά στοιχεία τής Κοσμοθεωρίας των, πού έδόθηκαν μετέπειτα στους Ιστορικούς χρόνους καί διατυπώθηκαν οτά φιλοσοφικά τους εηιγγράμματα.
Σάν θεμελιωτές καί πρωτοπόρους κάθε μυστηριακής γνώσεως καί κάθε φιλοσοφίας άνεγνώριζε τόν θείο Ορφέα καί τόν Μέγα Πυθαγόρα, τών οποίων τά σωζόμενα μελετούσε εμπεριστατωμένα καί συνεχώς έττί πολλά χρόνια. Τά μεταγενέστερα τους φιλοσοφικά συστήματα τά θεωρούσε προερχόμενα άπό όσα οί γίγαντες εκείνοι τής Ελληνικής Συλλήψεως διατύπωσαν είτε συμβολικά είτε φανερά. Ή έπίδρασις τών Ορφικών καί τών Πυθαγορείων θεωριών υπήρξε στό πνεύμα τού Σπυρίδωνος Νάγου θετικά διαβρωτική. Μέ τήν βαθειά δέ στοχαστική του κρίση καί μέ τήν εξαιρετική ικανότητα νά είσδύη στό νόημα τού συμβόλου, όχι μόνον πέτυχε νά συλλάβη τίς κοσμογονικές καί ιδεολογικές δοξασίες τών δύο τούτων υπέροχων Σοφών καί Μυσταγωγών, αλλά καί νά τίς έρμηνεύη καί νά τίς άναλύη με σαφήνεια καί μέ πειστικότητα, ώστε νά προκαλούν τήν κατάπληξη καί τόν θαυμασμό τών συγχρόνων επιστημόνων καί τών σοφών ερευνητών.
Ο Σπυρίδων Νάγος μπορεί νά είπωθή αδίσταχτα, ότι ζωντάνεψε τήν αρχαία ' Ελληνική σκέψη καί φιλοσοφία. Ανέσυρε άπό τά βάθη τών αιώνων καί άπό τά άδυτα τών αρχαίων Μυστηρίων άλήθειες τίς άνασυνέθεσε καί παρουσίασε πλήρες φιλοσοφικό καί βιονομικό σύστημα μέ τό όποιο εξηγούσε όλα τά αινίγματα τής Ζωής καί τοϋ πνεύματος, αλλά καί ικανοποιούσε τήν πιό άνύσυχη καί απαιτητική σύγχρονη σκέψη. Τίς αρχές τού συστή ματος εκείνου πρώτος αυτός εφάρμοζε μέ αυστηρότητα σάν κανόνες τοϋ καθημερινού του βίου καί καλούσε τούς μαθητές του καί τούς ακροατές του νά τίς ακολουθήσουν. "Ο,τι πίστευε σάν ορθό καί σάν πρέπον, τό μετουσίωνε σέ πράξη μέ συνέπεια αυτόχρημα μονολιθική. Αυτή ήταν ή μεγαλύτερη του αρετή. Η μεταμορφωτική επίδρασίς του στό ήθος καί στό πνεύμα, όσων τόν ακολουθούσαν υπήρξε καταφανώς αποτελεσματική. Εκείνοι πού μαθήτευσαν σταθερά κοντά του δέχονταν τίς ακτίνες τής ιδεολογικής διαφωτίσεως, τίς ακτίνες τής ψυχουργικής κατεργασίας τους, τίς ακτίνες τίς λυτρωτικές γιά τό πνεύμα τους.
"Ολα αυτά τά ανεκτίμητα χαρίσματα, χάριζαν εφαρμοζόμενα, ήθος ανώτερο, σκέψη ελεύ θερη, ισορροπία καί γαλήνη ψυχική. Ο Σπυρίδων Νάγος άν καί αναγνωρίζονταν σάν Διδάσκαλος -Μύστης, ουδέποτε ισχυρίσθηκε ότι παρουσίασε δικό του φιλοσοφικό σύστημα ούτε καί οτι ιδρυσε Σχολή. Φιλοδόξησε μόνο νά φέρη στήν επιφάνεια τίς δοξασίες τών αρχαίων προγόνων μας καί προσεπάθησε νά τίς καταστήση καταληπτές, προσιτές καί εφαρμόσιμες άπό τούς σύγχρονους "Ελληνες.
Τόν συνέπαιρνε πάντοτε τό πάθος τής άρχαιοφιλίας καί πολικός του αστήρ ήταν ή "Αρχαία "Ελληνική σκέψις.
Ό Σπυρίδων Νάγος υπήρξε μιά καθαρή Ελληνική ψυχο-πνευματική ιδιοσυγκρασία μέ γνήσιες καί αγνές φυσιολατρικές εκδηλώσεις. Η πίστις του σε αυτό πού δίδασκε στους κλειστούς καί στους άνοκτούς κύκλους, δηλαδή στόν Τεκτονισμό καί κυρίως στις εκδρομικές συγκεντρώσεις στους αρχαιολογικούς χώρους, προκαλούσε τήν προσοχή καί τόν θαυμασμό τών ακροατών του. Πολλοί άπό αυτούς, όσοι ζήτησαν νά τόν πλησιάσουν κοντύτερα, αίσθανόντουσαν τήν ακτινοβολία του καί τήν άγαθοποιό του έπίδραση. Ετσι τοϋ έγιναν αχώριστοι φίλοι πού δέν τόν λησμονούν ποτέ. Αυτοί καί τώρα ακόμη προσπα θούν νά πορεύωνται σύμφωνα μέ τίς σοφές υποθήκες του.
Τίς δοξασίες του καί τίς πεποιθήσεις του τίς είχε θεμελιώσει στά στέρεα βάθρα τής ' Ελ ληνικής φιλοσοφίας, καί πάνω σ' αυτά ύψωσε τό ιδεολογικό, τό ' Ηθικό καί τό πνευματι κό του οίκοδόμημα. Πίστευε απόλυτα στό Ενιαίο τής Φύσεως καί τό αιτιολογούσε με τις ατράνταχτες αυτές αλήθειες: «Ουσία, μορφή καί συνείδησις, έλεγε, συνθέτουν τήν αρμονική έκφραοη τής όλης φύσεως πού αποτελεί τό Πάν. Άπό τό Παν προέρχεται ό άνθρωπος. Από τίς ουσίες τοϋ παντός σύγκειται καί όλο τό είναι του καί κλείνει μέσα του σέ λανθάνουσα κατάσταση όλο τό Πάν ; Γι αυτό λέγεται καί μικρόκοσμος. Μέ αυτές συντηρείται ή μορφή του καί τό ψυχικό του έγώ καί μέ αυτές εξελίσσεται, μεταμορφώνεται καί μεγενθύνεται.τό πνευματικό του άτομο απείρως στό άπειρο χωρίς τέλος. " Οπως οί αριθμοί δέν έχουν τέρμα, έτσι καί ή ατομική ψυχή δέν έχει τέρμα, είναι αθάνατη καί αενάως πολλαπλασιάζει τίς δυνάμεις πού κρύβει μέσα της σέ λανθάνουσα κατάσταση. Τί οφείλει λοιπόν ό έμφρων άνθρωπος; Λατρεία στό Πάν. Η λατρεία όμως αυτή έχει νόημα καί σκοπό τότε μόνον όταν ό άνθρωπος γνωρίση τούς νόμους καί τούς σκοπούς τής Φύσεως καί προσάρμοση όλες τίς εκδηλώσεις του στους σκοπούς καί τούς νόμους Της. Αυτή είναι ή πρέπου α καί αληθινή λατρεία, δηλαδή ή αρετή πού πρέπει νά προσφέ ρη στή Φύσι καί ν' ακόλουθει ό άνθρωπος. Καί μόνον ή αρετή θά τόν όδηγήση νά γνωρί ση ασφαλώς τήν πλήρη καί ώλοκληρωμένη αλήθεια. ' Η αλήθεια θά τόν όδηγήση τότε νά γνωρίση καί ν' απόλαυση όλες τίς χαρές τής ζωής, γιά τίς όποιες πλάστηκε κάθε ϋπαρξις." Ετσι δέ μόνον διώχνονται ό πόνος καί οί δοκιμασίες πού είναι καρπός τής ψευτιάς, τού σκότους καί τής άγνωσίας».
' Από ποϋ όμως ή προέλευσις τοϋ Παντός καί ποιες ήσαν οί Κοσμογονικές αρχές; Σ' αυτό τό σημείο ό Νάγος πίστευε στίς ' Ορφικές θεωρίες περί χάους, πού εθεωρείτο σάν κατάστασις, ή οποία περιέκλειε κάποτε σπερματικά δ,τι σήμερα βλέπου με σάν μορφή καί σάν συνείδησι. Από τό χάος προήλθαν στό είναι τους άφ' εαυτών διά τοϋ χρόνου καί τοϋ Κοσμογονικού " Ερωτος οί δύο ουσίες, πού οί Πυθαγόρειοι τίς καθώριζαν σάν μερκπή καί σάν συνεχόμενη. Οί δύο αυτές ουσίες διά τής μίξεως .έφεραν στό είναι τό μορφικό άτομο, τό όποιον μετουσιώθηκε σέ μιά δεδομένη στιγμή σέ συνειδητό άτομο. Αυτό αποτελεί καί τό βαθύτερο μυστήριο γιά τόν αμύητο άνθρωπο. Τοϋτο τό πνευματικό άτομο διά μέσου τών διαφόρων οργανισμών τής οντολογικής κλίμακος έκτυλίσσει τίς λανθάνουσες δυνάμεις του, φθάνει στήν ανθρώπινη μορφή γιά νά συνέχιση τήν εξέλιξη του καί τήν δράση του σε ανώτερη τού ανθρωπου κατάσταση, τήν πνευματική. Στήν κατάσαση αυτή επιτυγχάνεται ή τελείωσίς του καί αποκτάται ή καθαρή Γνώσις.
Στό έργον του «Πνευματικοί Ιδέαι» περιγράφεται πώς ή γνώσις εκείνη μεταβιβάζε ται στους αγνούς καί στους καθαρούς, στους άξιους καί τούς ικανούς γιά νά συνεχί σουν τήν πορεία τής ψυχής των πέρα άπό τής γής τό περιβάλλον.
«Τίς σχέσεις μεταξύ τών ανθρώπων, έλεγε, πρέπει νά τις διέπει ό ηθικός νόμος, ό όποιος είναι συνώνυμος μέ τόν φυσικό.
"Υψιστος δέ φυσικός νόμος είναι ό νόμος τής ' Αρμονίας, χωρίς τόν όποιον δέν θά υπήρχε τάξις, πρόοδος, έξέλιξις. Τί είναι όμως αρμονία ; Αρμονία είναι ό νόμος ό όποιος διακανονίζει τις μεταξύ ουσιών, μορφών καί συνειδήσεων σχέσεις πρός τόν σκοπόν τής εξελίξεως τών πάντων διά τής άλληλεπιδράσεως, δηλαδή δια τής αγάπης καί τοϋ έρωτος.
' Ο νόμος τής αρμονίας είναι συμπύκνωσις τών εννοιών πού περικλείουν οί μαγικές λέξεις: «Αγάπη, Ελευθερία, Δικαιοσύνη».
«Φίλει τόν άνθρωπον, έλεγε, όχι άπό δεοντολογία ή κατ' επιταγή. Φίλει τόν άνθρωπον αδιαφορώντας εάν αυτός σέ αγαπά, σέ μισή ή σέ περιφρονεί. Στό πρόσωπο κάθε άνθρωπου νά βλέπης επαναλαμβανόμενη τήν ίδια σου ύπόσταση. Σεβάσου πάντα οιονδήποτε άνθρωπο αγαθό ή κακό, πεπαιδευμένο ή άξεστο, γιατί είναι μιά αξία τής Φύσεως, πού εργάστηκε επί αιώνες πολλούς γιά τήν ανθρώπινη οντότητα. Αυτή έχει λανθάνοντας τούς Νόμους τής Αρετής καί τής Σοφίας. Βοήθησε τον έσύ μέ τήν αγάπη σου καί τό ενδιαφέρον του γιά νά τίς εκδήλωση έντονα. Χτύπα καί καυτηρίαζε πάντοτε τήν κακία καί τήν άγνωσία. Αλλά σεβάσου τόν άνθρωπο, κάθε άνθρωπο, γιατί καί τούτος μιά μέρα προορίζεται νά γίνη θεία ϋπαρξις. Δείχνε πάντα ανεξάντλητη επιείκεια καί ανοχή. Μήν οίκτείρεις ποτέ τόν σφάλλοντα. Μήν περιφρονήσεις ποτέ τόν άμαρτήσανταν γιατί καί σύ έσφαλες ή αμάρτησες πολλές φορές στό βίο σου. Οί άλλοι όμως σέ ανέχθηκαν. Εάν υπήρξες αυστηρός πολύ, κάποτε θά τό μετανοήσης. Εάν φθάνει στήν ανθρώπινη μορφή γιά νά συνέχιση τήν εξέλιξη του καί τήν δράση του σε ανώτερη τού άνθρωπου κατάσταση τήν πνευματική. Στήν κατάσταση αυτή επιτυγχάνεται ή τελείωσίς του καί αποκτάται ή καθαρή Γνώσις.
Στό έργον του «Πνευματικοί Ιδέαι» περιγράφεται πώς ή γνώσις εκείνη μεταβιβάζεται στους αγνούς καί στους καθαρούς, στους άξιους καί τούς ικανούς γιά νά συνεχίσουν τήν πορεία τής ψυχής των πέρα άπό τής γής τό περιβάλλον.
«Τίς σχέσεις μεταξύ τών ανθρώπων, έλεγε, πρέπει νά τις διέπει ό ηθικός νόμος, ό όποιος είναι συνώνυμος μέ τόν φυσικό.
"Υψιστος δέ φυσικός νόμος είναι ό νόμος τής Αρμονίας, χωρίς τόν όποιον δέν θά υπήρχε τάξις, πρόοδος, έξέλιξις. Τί είναι όμως αρμονία ; Αρμονία είναι ό νόμος ό όποιος διακανονίζει τις μεταξύ ουσιών, μορφών καί συνειδήσεων σχέσεις πρός τόν
σκοπόν τής εξελίξεως τών πάντων διά τής άλληλεπιδράσεως, δηλαδή δια τής αγάπης καί τοϋ έρωτος.
' Ο νόμος τής αρμονίας είναι συμπύκνωσις τών εννοιών πού περικλείουν οί μαγικές λέξεις: «Αγάπη, Ελευθερία, Δικαιοσύνη».
«Φίλει τόν άνθρωπον, έλεγε, όχι άπό δεοντολογία ή κατ' επιταγή. Φίλει τόν άνθρωπον αδιαφορώντας εάν αυτός σέ αγαπά, σέ μισή ή σέ περιφρονεί. Στό πρόσωπο κάθε άνθρωπου νά βλέπης επαναλαμβανόμενη τήν ίδια σου ύπόσταση. Σεβάσου πάντα οιονδήποτε άνθρωπο αγαθό ή κακό, πεπαιδευμένο ή άξεστο, γιατί είναι μιά αξία τής Φύσεως, πού εργάστηκε επί αιώνες πολλούς γιά τήν ανθρώπινη οντότητα. Αυτή έχει λανθάνοντας τούς Νόμους τής Αρετής καί τής Σοφίας. Βοήθησε τον έσύ μέ τήναγάπη σου καί τό ενδιαφέρον του γιά νά τίς εκδήλωση έντονα. Χτύπα καί καυτηρίαζε πάντοτε τήν κακία καί τήν άγνωσία. Αλλά σεβάσου τόν άνθρωπο, κάθε άνθρωπο, γιατί καί τούτος μιά μέρα προορίζεται νά γίνη θεία ϋπαρξις. Δείχνε πάντα ανεξάντλητη επιείκεια καί ανοχή. Μήν οίκτείρεις ποτέ τόν σφάλλοντα. Μήν περιφρονήσεις ποτέ τόν άμαρτήσαντα γιατί καί σύ έσφαλες ή αμάρτησες πολλές φορές στό βίο σου. Οί άλλοι όμως σέ ανέχθηκαν. 'Εάν υπήρξες αυστηρός πολύ, κάποτε θά τό μετανοήσης. "Εάν έκρτνες με επιείκεια, δεν θά μεταμεληθής ποτέ. Νά βρίσκης πάντα τή δύναμι νά συγχωρής εκείνον πού σέ αδίκησε. Αγάπα κάθε πνοή, κάθε συνείδηση ύπανθρώπινη, ανθρώπινη καί ϋπερανθρώπινη, γιά νά αίσθανθής καί σύ τίς περιπτύξεις καί τήν θέρμη τής παγκόσμιας ' Αγάπης. Γιά νά γίνης ελεύθερος, νά άναγνωρίζης καί στόν άλλον τό δικαίωμα νά γίνει καί αυτός ελεύθερος. Βοήθησε πάντοτε νά απολαύσουν καί οί άλλοι τήν οικονομική, τήν κοινωνική, τήν πνευματική Ελευθερία καί νά μπουν στήν τροχιά τού Φυσικού Νόμου, στόν Κύκλο τής Παγκόσμιας Αρμονίας.
Νά είσαι δίκαιος, δηλαδή αναγνώριζε καί σεβάσου τά δικαιώματα πού έχει κάθε ϋπαρ ξις, ή οποία είδε τό φως τού Ηλίου γιά νά απολαμβάνει τήν ζωή, νά προοδεύη καί νά εξελίσσεται πνευματικά. Ή λέξις δικαιοσύνη είναι συνώνυμος μέ τήν λέξι άναγνώρισις. 'Ο άνθρωπος δέν είναι σέ θέσί νά δώση τίποτα στόν ομοιό του. Ή φύσις είναι εκείνη πού δίνει οτήν άνθρωπο τόν οργανισμό καί τίς Ικανότητες τίς αίσθησακές καί τίς πνευματικές μέ τίς οποίες δικαιούται νά πέρνη άπό τούς κόλπους της ο,τι τού αναγκαίοι γιά τήν ύπαρξη του, γιά τήν πρόοδο του καί τήν ευδαιμονία του. Ή φύσις διαθέτει αφειδώς όλους τόύς παράγοντες τής ζωής γιά όλους. Ο άνθρωπος στηριζόμενος στή δύναμη τού ισχυ ρότερου αφαιρεί τά μέσα καί στερεί τόν δμοιό του άπό όλα εκείνα πού θά τοϋ έξησφάλιζ αν άνετο βίο, εύκολη παιδεία καί χωρίς εμπόδια πρόοδο.
Νά είσαι δίκαιος. Νά πιστεύης ότι όλοι έχουμε σάν τέκνα τής ίδιας μάνας τά ίδια δικαιώματα καί τίς ίδιες υποχρεώσεις απέναντι τού συνόλου.
Νά είσαι δίκαιος, καί αναγνώριζε σέ κάθε άνθρωπο, ο,τι ανήκει σ'αυτόν άπό τή μητέρα Φύση.
Κάθε ύπαρξις δικαιούται νά έχη στή διαθεσή της όλα τά μέσα τής προόδου, τής παιδείας γιά νά μάθη καί αυτή τήν αλήθεια καί ν' αποκτήσει τήν Ελευθερία τήν κοινωνική καί τήν πνευματική. Κάμε ό,τι μπορείς γιά να ανάνηψη ό αδελφός σου άνθρωπος. Δώσε χείρα βοηθείας νά βγή άπό τό βούρκο τής κατωτερότητας. Μήν προκαλείς, μήν υποτιμάς κανένα, πάντα νά είσαι άνεκτκος. Χτύπα τίς ανθρώπινες αδυναμίες. Στιγμάτιζε τό πόθος. Καυτηρίαζε τήν αμαρτία. Αλλά ποτέ μή θίγεις τήν αξιοπρέπεια τού άμαρτήσαντος. Μή πληγώνεις, μή φονεύεις ποτέ τόν αδελφό σου άνθρωπο. Έστω καί άν είναι αμαρτωλός. Δέν ξεύρεις καί σύ καί έγώ πόσες φορές στήν πορεία τής ψυχής μας κατά τίς αλλεπάλληλες ενσαρκώσεις μας δέν υπήρξαμε εγκληματίες, κακούργοι, αμαρτωλοί. "Ομως ή στοργή τών Δυνάμεων τής Φύσεως, τό φως τοϋ "Ηλιου καί οί φροντίδες τών ανωτέρων συνειδήσεων μας βοήθησαν μέ τίς δοκιμασίες καί τόν πόνον νά μάθουμε καί ν' ακολουθ ούμε τό καλό καί τό πρέπον».
Ό Νάγος ποτέ σέ κανένα, έστω καί άν τού τό ζητούσε, δέν τού ύπεδείκνυε τήν πλάνη του, δέν τού έλεγε τό ελάττωμα του, τό σφάλμα του. Είναι ένα σημείο πού φανερώνεται μεγαλόπρεπη ή ευγένεια καί ή πραγματική λεπτότης μιάς ανώτερης υπάρξεως. Τούτο τό δικαιολογούσε ώς εξής: Εάν σού πώ τά σφάλματα σου, θά φανώ ανώτερος σου καί σύ θά αίσθανθής ένα άσθημα κατωτερότητος απέναντι μου, πράγμα πού δέν τό θέλω. θέλω νά είμαι ίσος πρός ίσον.' Η άξια έγκεπαι είς τούτο: μόνος του ό άνθρωπος πρέπει νά αναγνώριση τό σφάλμα του καί να τό επανόρθωσει διά τού αυτοελέγχου καί τού θεληματικού του. Βέβαια, σέ βοηθώ καί σέ ποδηγετώ μέ προσοχή διαφοροτρόπως, χωρίς ποτέ νά σέ κατεβάσω άπό τήν βαθμίδα τής αδελφικής Ισοτιμίας.
Αυτός ήταν ό καλός, ό ευγενικός, ό ανώτερος Σπυρίδων Νάγος. Τώρα άς θίξουμε καί τό πνευματικό πιστεύω τού σοφού Μύστη. Ό Νάγος πίστευε ότι τό σύνολο τών έκδηλουμένων ουσιών, τών μορφών καί τών συνειδήσεων διέπεται άπό νόμους πού βοηθούν στήν έξέλιξη καί τήν τελειοποίηση. Οί νόμοι τούτοι βοηθούν τήν έκπνευματωση πάσης μορφής καί τήν είς τό άπειρον ατέρμονα έξέλιξη τους. Τούς νόμους τούτους πρέπει νά γνωρίση γίνη σοφός καί νά προσάρμοση όλες του τίς εκδηλώσεις σύμφωνα μέ αυτούς γιά νά γίνη ενάρετος. Ο ενάρετος και ο σοφός βοηθείται καί γίνεται συνεργά της τών ανώτερων αυτού συνειδησεων οί όποιες συνέστησαν τήν θεία πνευματική ιεραρχία στήν κορυφή τής οποίας βρίσκεται Ύπέρθεος " Αρχων, χειριστής τών φυσικών και των πνευματκών Νόμων. Τούτον,
σ" ένα δημοσίευμά του στους Καιρούς τού Κανελλίδη, τόν αποκαλεί Κάτόίκον τοϋ Σύμ παντος, διευθετούντα καί εποπτεύοντα την ταξί τού Παντός. «' Ο λατρεύων τό Πάν, έλεγε, λατρεύει καί τό μέρος. ' Εάν ό λατρεύων μόνον μίαν προσωπικότητα όοον ισχυρά καί αγαθή καί άν είναι αύτη, υποτιμά τό σύνολον». ,
Λάτρευε τήν φύσηι καί τό φως της. Θαύμαζε, αγαπούσε καί σεβόταν κάθε συνειδητό έγώ πού είναι καρπός τής φύσεως. " Ηταν εραστής τής αλήθειας καί αυτήν αναζητούσε σ' όλον τόν επίγειο βίο του, αυτήν ακολουθούσε καί αυτήν δίδασκε.
«Τόν ενάρετο καί τόν σοφό, έλεγε, ενισχύουν οί δυνάμεις τής φύσεως γιά νά μπορή νά εναρμονίζεται πρός τούς Νόμους της. Όσους ποθούν καί θηρεύουν τήν αλήθεια, ή αλήθεια τούς ποδηγετεί καί τούς φωτίζει. ' Ο Ουρανός τούς εμπνέει καί τούς οδηγεί γιά νά βρουν τό δρόμο πού άγει στήν αληθινή πραγματικότητα ».
Αυτό είναι τό πνευματικό πιστεύω τοϋ Σπυρίδωνος Νάγου. Απλό, σαφές, καί σοφό, βγαλμένο άπό τήν πείρα των αιώνων, πού αποκτά ή ψυχή σάν γνώσι πολύτιμη άπό τίς μάκρυνες πορείες πού έκαμε περνώντας αναρίθμητες φορές άπό τό λίκνο έως τόν τάφο. Αυτός δέ είναι ό μόνος τρόπος μέ τόν όποιον αποκτάται η ώριμότης. Τά ώριμα παιδιά τής γης έτσι ξεπληρώνουν τό χρέος τους καί τήν μόρφωση τους έδώ κάτω καί είναι έτοιμα πιά να ατενίσουν τόν Ουρανό. Ό πρός τά άνω δρόμος είναι γι' αυτά τώρα ανοικτός καί ελεύθερος.
Ή αρετή, ή απέραντη καλωσύνη, ή θεληματικότης καί ή σοφία τού Σπυρίδωνος Νάγου πιστεύω ότι τού δίνουν τό δικαίωμα νά όνομασθή ώριμο παιδί τής Γης.
Η Γή καί ό "Ηλιος τόν έφωδίασαν στοργικά μέ όλα εκείνα τά μέσα γιά νά συνέχιση τήν πορεία καί τήν δράσι τής ψυχής του σέ τέλειους καί φωτισμένους κόσμους.
Τώρα αξίζει νά γίνη γνωστό καί τό γήινο τέλος του. Όταν τό 1933 τό νήμα τής επίγειας ζωής του έπρεπε νά κοπή καί τούτο τού είχε πρό έξη μηνών προαναγγελθεί, ό Σπυρίδων Νάγος τέλεσε τήν ήμερα εκείνη τό τελετουργικό του καθήκον πρός τίς Δυνάμεις τής Φύσεως. Έκαμε τό τελευταίο του θαλασσόλουτρο καί οί ακτίνες τοΰ πατέρα " Ηλιου περιέβαλαν μέ τήν δύναμή τους όλο τό είναι ενός γνήσιου λάτρη τους. Αυτές οί ακτίνες καίνε κάθε τό τιτανικό καί τό γήινο πού φέρει ό θνητός.
Καί όταν μετά μία ώρα τό μαύρο πουλί τοϋ θανάτου έπρεπε νά τόν πλησίαση, τόν ζύγω σε και αυτό μέ σεβασμό, μέ θαυμασμό καί τούκοψε τό νήμα τής ζωής σέ μιά σύντομη στιγμή, μέ εύθανασία!
Τότε ή αθανασία, πού ποθούσε ή ψυχή του άπό αιώνες πολλούς, τόν αγκάλιασε καί τόν περιέβαλε μέ τόν κότινον τοϋ πνευματικού ήρωα.
Οί ύλακές τού Κέρβερου δέν τόν τρόμαξαν. Ούτε ό "Αδης μπόρεσε νά τόν κράτηση. Γιατί σέ όλο του τό βίο είχε βγάλει ένα-ένα τά δόντια τοϋ τρικέφαλου καί είχε κτυπήσει τά σκοτάδια τοϋ "Αδη.
Ό Σπυρίδων Νάγος δέν χαροπάλαιψε, κοιμήθηκε ήρεμα ! Είχε ήδη νικήσει τόν χάρο. ' Εκείνος πού ξεριζώνει τίς αδυναμίες καί τό πάθος εκείνος πού ακολουθεί τήν αρετή καί κτυπά τήν κακία, τήν ψευτιά καί κάθε δουλεία εκείνος πού θηρεύει, υπηρετεί τήν αλήθεια καί λατρεύει τήν ελευθερία, τήν δικαιοσύνη, τό φώς καί τρέφει στήν καρ διά του αγάπη γιά όλους: αυτός, νικά τήν ατέλεια, νικά τήν αμαρτία, νικά τόν "Αδη καί τά σκοτάδια του.
' Ο δρόμος του γιά τή φωτεινή λεωφόρο είναι ελεύθερος καί ανοικτός.
I†S