ΠΕΡΙ ΕΛΕΥΣΙΝΙΩΝ ΜΥΣΤΗΡΙΩΝ
Κατά την γνώμην μου τά Ελευσίνια μυστήρια εμελέτων την ανθρωπίνην ψυχήν και πρό παντός ηρεύνων τήν πέραν τού ανθρωπίνου βίου τύχην αυτής.
Τά μυστήρια ταύτα ήσαν προαγωγικά και έβαινον έκ τής σπουδής τών φαινομένων τής Φύσεως προς τήν σπουδήν των φαινομένων τής ανθρωπινής ψυχής και των ενεργειών της πέραν τής ανθρωπινής υποστάσεως.
Κατά μίαν τών εκδοχών τής μυήσεως, η Θεά Δημήτηρ ήτο η προσωποποίησις τής μητρός Γής ή δέ κόρη της η τών σπερμάτων αυτής.
Τό τοιούτον οσονδήποτε και άν έχει άπλήν τήν εμφάνισιν είναι σπουδαιότατον, έάν ληφθεί υπ’ όψιν ότι τά πάντα έν τή Φύσει τελούνται κατ' αναλογίαν καί εάν επομένως εκληφθεί η ανωτέρω ερμηνεία εις αναλογίαν τών νόμων τής Φύσεως εις τάς περαιτέρω τού Φυσικού κόσμου αναλογίας καί ενεργείας αυτών, είναι μιά βάσις από τής οποίας εξορμωμένη η σκέψις δύναται προχωρούσα να λύσει σπουδαιότατα προβλήματα τής ανθρωπινής φύσεως, αφού τά πάντα έν τή λειτουργία των εξαρτώνται έκ τών αυτών νόμων τής ουσίας τών κόσμων. Η τελετή τής μυήσεως εγίνετο μετά προηγούμενον εξαγνισμόν άμα τή παρόδω τής φθινοπωρινής Ισημερίας. Ο χρόνος πρός παραδοχήν τών μυουμένων μάς αποκαλύπτει πολλά τής δοξασίας τών αρχαίων μυστών περί τής σημασίας τήν οποίαν έχουν αί Ισημερίαι καί αί Τροπαί τού Ηλίου.
Ποίας έχει άραγε αναλογίας πρός τάς τεσσάρας έποχάς τού έτους αύτάς τό άνθρώπινον πνεύμα έν τή ανόδω του πρός τούς Φωτεινούς κόσμους ; Τά φαινόμενα αυτά απετέλουν τήν σπουδήν τού είσελθόντος μύοτου εις τόν όποιον απεκαλύπτετο, ώς έγώ πιστεύω, ότι η μήτηρ Γή αναπαρίσταται δια τής ψυχής του καί ότι τό έργον αυτής είναι νά δεχθεί εις τούς κόλπους της τά σπέρματα τών ιδεών τών μυστηρίων, τά γονιμοποιήσει καί τά εκδηλώσει, ώς ηράττει τούτο η μήτηρ Γή η δεχόμενη είς τούς κόλπους αυτής τά σπέρματα τών καρπών.
Τά σπέρματα τών ιδεών πρέπει νά εκδηλώσει ό μύστης καί νά ωθήσει τήν βλάστησιν ταύτην είς μεταμόρφωσιν αυτής, ώστε νά εμφανισθούν τά χρώματα καί τά μύρα τά όποια θά ερμηνεύουν τήν άρμονίαν τών συναισθημάτων του πρός τάς ιδέας του, οφειλών νά δημιουργήσει έν τέλει τούς καρπούς τών ιδεών, όταν θά περιβληθεί μέ τόν ιερόν τίτλον τού τελείου μύστου.
Εκείθεν τών σημείων τούτων, τά Ελευσίνια Μυστήρια αναφέροντο είς τά Θειότερα εκείνα τά οποία ό ανθρώπινος νους έχει να ερευνήσει. Ανελύετο η εσωτερική έννοια τού Δράματος. Κατά τήν έννοιαν τού Δράματος η Περσεφόνη είναι θυγάτηρ τής έν Ολύμπω διαμενούσης θεάς Δήμητρός καί τού θεού Διός. Τό τοιούτον πόσα δέν μάς αποκαλύπτει !
Ο Θεός Ζεύς είναι ό πατήρ θεών καί ανθρώπων καί κυρίως τού θείου Πυρός τού όποιου αί ένέργειαι διοργάνωσαν όχι μόνον τό άνθρώπινον όν, αλλά καί τάς πέραν αυτού ζώσας πνευματικός υπάρξεις.
Διά τούς αγνοούντας δύναται η Περσεφόνη νά περιορίζεται εις τήν έννοιαν τών καρπών της Γής. Οί ευνοούντες δμως τήν Ελληνικήν παράδοαν προχωρούν εις τήν σύλληψιν τής πραγ ματικής αληθείας τήν οποίαν διά τής μυήσεως απεκάλυπτον οί Μύσται τής Ελευσίνος.
Κατά τήν Ελληνικήν παράδοσιν, οί Θεοί είναι προϊόν εξελίξεως τού ανθρωπίνου πνεύμα τος. Τούτο μάς άγει είς τήν έννοιαν ότι ούτοι δέν είναι τά σύμβολα τών μεγάλων εικόνων τής Φύσεως, άλλά οί κύριοι τών νόμων καί δυνάμεων αυτής καί πρό παντός τής πνευματικής φύσεως.
Τό τοιούτον διαπιστούται έκ τού ότι καί αυτός ό άνθρωπος με τήν περιωρισμένην έκ τής οργανικής του φύσεως διάνοιαν, καθίσταται κύριος καί ρυθμιστής φυσικών δυνάμεων καί επομένως κυρίαρχος αυτών.
Ή Περσεφόνη ώς κόρη τού Θεού Διός καί τής Θεάς Δήμητρος, δέν ήτο δυνατόν παρά νά αναφέρεται είς ζώσαν πνευματικήν ύπαρξιν, εξελιχθεΐσαν έκ τού ανθρωπίνου κόσμου είς τούς Θείους τοιούτους κόσμους καί περιβληθείσαν μέ τάς δυνάμεις τού Διός, δι' ό κόρη αυτού έγένετο.
Μένουσα ή Περσεφόνη πλησίον τής μητρός της διεποίκιλλεν δι’ έλεφαντίνης βελόνης είς τόν πέπλον της τήν ίστορίαν τών κόσμων καί τών Θεών.
Διά τών εννοιών τούτων τοϋ δράματος παρίσταται ώς κατέχουσα πάσαν γνώσιν. Είς τήν κατάστασιν ταύτην ευρισκομένη ομιλεί περί τού Ερωτος λέγουσα τά εξής.
« Επί τού κυανού καί πολυπτύχου πέπλου μου διαποικίλλω τάς αναρίθμητους μορφάς τών δντων καί παντός πράγματος. Αποπεράτωσα τήν ιστορίαν τών Θεών. Διεποίκιλλα τό τρομερόν εκατοντακέφαλον καί χιλίσχειρον χάος. Εκ τούτου προήλθον τά όντα. Αλλά τίς ό παραγγέλων ταύτα ; Ο Πατήρ τών Θεών μού τό είπε. Τά παρήγαγε ο Ερως ».
Καί αλλαχού. « Ό Έρως παρεδρεύει έπί πτερωτού οχήματος κατά τούς εξελιγμούς τών αθανάτων είς τήν μίξιν τών πρωτίστων ουσιών. Αυτός άγει τούς θαρραλέους άνδρας, τούς ήρωας, έκ τού βυθού τού Χάους είς τάς κορυφάς τού αιθέρος, γιγνώσκει τά πάντα, διέρχεται ώς τό αρχικόν Πύρ δι’ όλων τών κόσμων, κρατεί τάς κλείδας τού Ουρανού καί τής Γής ».
Η έκ μέρους τής Θείας κόρης διατύπωσις τών τόσων θαυμάσιων εννοιών περί Ερωτος, προάγει κάθε ειλικρινή μύστην είς νέας αντιλήψεις καί γεννά σκέψεις προωρισμένας
διά θριάμβους. Αποκαλύπτει, ότι ή Σοφία είναι έκδήλωσις τών μυστηρίων, διότι είς τά μυστήρια ό άνθρωπος γυμνάζεται καί γίνεται ελεύθερος νά ερευνά καί τήν Φύσιν καί τά προϊόντα αυτής ελευθέρως.
Τό πρόσωπον τού Έρωτος διεδήλου ή Θεία κόρη ότι τό ηγνόει. Τούτο ήτο πολύ φυσικόν, διότι ό Έρως δέν είναι πρόσωπον, αλλά νόμος διέπων τάς σχέσεις τών όντων πρός τούς άλλους νόμους τής Φύσεως. Είναι ή φυσική τής ουσίας τών κόσμων δυναμις είς τήν ύπαρξιν τής οποίας οφείλουν πάντα τά οργανικά όντα τό είναι των.
Εν τή εξελίξει τού δράματος αφίνετο νά νοηθεί ότι ή Κόρη παρασύρεται υπό τού Έρωτος άποπλανωμένη καί έρχεται ώς έκ τούτου είς μίξιν πρός τάς ουσίας τού Άδου έκ τής οποίας μίξεως γίνεται σύζυγος τού Άϊδωνέως. Τό μέρος αυτό είναι τό σπουδαιότερον καί τό δυνάμενον μέ τήν κατανόησιν αυτού νά δώσει πρός τόν μύστην τήν αρχήν τής λύσεως τού μεγάλου προβλήματος τής ανά τούς κόσμους τύχης τής ανθρωπινής ψυχής. Η θεία Κόρη έμίγει μέ τάς ουσίας τού Αδου. Αλλά τί είναι Αδης;
Πάσα ουσία τών κόσμων ή οποία δέν εξεδήλωσε έξ εαυτής Φως καί δέν έγινε ώς έκ τούτου αυτόφωτος, είναι Αδης. Πάσα ψυχή ή οποία δέν φέρει ( διότι δέν έξεδηλώθη έξ εαυτής ) Φως, δέν δύναται παρά νά έλθει εκεί, μετά τόν θάνατον τού φυσικού της οργανισμού, όπου υπάρχει ή αναλογία αυτής.
Μή έχουσα έξ εαυτής Φως είς Αδην θά έλθει. Δύο είναι αί χώραι είς τάς όποιας οικούν αί ψυχαί. Ο Ολυμπος καί ό Αδης. Αί χώραι τού Φωτός καί αί χώραι τού σκότους. Η Περσεφόνη ευρισκομένη είς τήν χώραν τού Φωτός διαδηλοί τήν αυτόφωτον ψυχήν. Ως αυτόφωτος ψυχή, ώς αγνή Παρθένος έχει ώς μνηστήρα τόν Διόνυσον. Διά νά υπάρξει ώς αυτόφωτος ψυχή έγένετο τοιαύτη, ώς τοιαύτη δέ έμαθε έκ τοϋ πατρός της Διός τό έργον τού Έρωτος. Η τοιαύτη γνώσις τής υπέμνησε τό έργον τό όποιον έχει νά πληρώσει πρός τήν όδελφήν της ψυχήν τήν ευρισκομένην έν τώ σκότει. Ο Έρως τήν ωδήγησε είς τήν πλήρωσιν τού καθήκοντος. Τό καθήκον τής ύπηγόρευσε τήν κάθοδόν της είς τόν Αδην. Η Περσεφόνη δέν έπεσε, άλλά κατήλθε εκουσίως έχουσα ύπ' όψιν της, ότι ή έκ νέου άνοδος της εξασφαλίζεται διά τής λειτουργίας τού ίδιου νόμου τού Έρωτος.
0 Ισχυρισμός ότι ή ψυχή τής Φύσεως υπήρξε πρό τής δημιουργίας τού κόσμου καί δτι κατείχε πλήρη τήν γνώσιν, δύναται νά διασκεδάσει μόνον αδυναμίας. Η ερμηνεία, ότι ή Περσεφόνη είναι ή προυπάρξασα τελεία ψυχή καί δτι έπεσε πρός τόν Αδην συνεπεία τών πρός τόν Ερωτα τάσεων αυτής, είναι ερμηνεία εξαχθείσα από βέβηλον σκέψιν, από μή μεμυημένους είς τάς αληθείας τής Φύσεως ανθρώπους.
Πάντες οί γράψαντες περί Ελευσινίων, καθ' ύπόθεσιν πάντοτε διισχυρίσθησαν ότι ή Περσεφόνη είναι τό σύμβολον τής εκπεσούσης έκ τού Φωτός είς τό σκότος ψυχής καί η έν τώ Αδη παραμονή της ο εξιλασμός αυτής.
Τά πάντα βαίνουν έκ τού άτελούς είς τό τέλειον, έκ τού χάους πρός τήν τάξιν, έκ τού σκότους πρός τό Φώς, έκ δυσμών προς ανατολάς.
Ή Περσεφόνη δέν έπαθε πτώσιν. Η Περσεφόνη είναι ή φωτεινή ψυχή ή οποία κατήλθε πρός πλήρωσιν τού νόμου τής αλληλεγγύης, πρός πλήρωσιν τών υποχρεώσεων τάς οποίας έχει ή φωτεινή ψυχή προς τάς έν τώ σκότει ευρισκόμενος τοιαύτας, πρός τους έν δοκιμασία ευρισκομένους όμοιους μας.
Ή κάθοδος τού Προμηθέως πρός μετάδοσιν τού φωτός πρός τούς ανθρώπους, αί σχέσεις τοϋ θείου Διός πρός τήν σύζυγον τού Δευκαλίωνος, αί πάντοτε διά τού νόμου τού Ερωτος πρός τάς Νύμφας μεταμορφώσεις αυτού, η μεταξύ τού ανθρωπίνου γένους κάθοδος τού θεού Απόλλωνος καί αί υπό αύτοϋ έξυπηρέτησις τών αναγκών του, δέν μαρτυρούν υπέρ τοϋ έργου τής Περσεφόνης ότι διέπεται υπό τού αύτού νόμου τής προστασίας καί βοηθείας τής παρεχομένης πρός τάς αδυνάτους ψυχάς ; Ο αυτός νόμος δι' όλας τάς διασωθείσας αλληγορικάς εικόνας τής Ελληνικής παραδόσεως.
Τήν πρός τάς ουσίας τού Αδου μίξιν τής Περσεφόνης διαπιστώνει ό θεός Απόλλων. Μήπως καί η διαπίστωοις αύτη δέν αποκαλύπτει είς τούς ανθρώπους τί συνέχει τον Άδην πρός τόν Ολυμπον ;
Τήν κάθοδον τής Περσεφόνης επακολουθεί ή κάθοδος τοϋ μνηστήρος της Διονύσου, ό όποιος καί τίθεται είς διάθεσιν αυτής. Τήν θείαν Κόρην παρακολουθεί η Μήτηρ αυτής Δήμητρα και αποκαλύπτει είς τους ανθρώπους τήν καλλιέργειαν τού σίτου.
Ό Διόνυσος αποκαλύπτει τόν θείον χυμόν τής σταφυλής. Ό σίτος καί ό οίνος υπήρξαν τά κατ’ εξοχήν σύμβολα τών μυστηρίων καί αυτών τών Χριστιανικών. Υπό τά σύμβολα ταύτα κρύπτονται αί μεγαλύτεροι έννοιαι αί έχουσαι σχέσιν πρός τόν πνευματικόν κόσμον έκ τού οποίου ήλθεν η θεά Δήμητρα καί ο Διόνυσος. Έν τή εξελίξει τών μυστηρίων απέδιδον σπουδαιότητα είς τάς σχέσεις Περσεφόνης καί Διονύσου.
Προφανώς πρόκειται περί πνευματικών νόμων τούς οποίους ό μυούμενος έπρεπε νά μάθει. Ο Διόνυσος αποκαθίσταται είς τάς ερωτικός του σχέσεις μέ τήν Περσεφόνην καί διά τών σχέσεων του τούτων καθίσταται ο ελευθερωτής αυτής λαμβάνων τό όνομα Διόνυσος Έλευθερεύς.
Ο Ιακχος εξελίσσεται είς Ελευθερέα Διόνυσον. Τούτο υπαγορεύει νά γίνει σύζυγος τής Περσεφόνης νά ελευθερώσει αυτήν έκ τής μίξεως αυτής πρός τάς ουσίας τού Αδου καί νά τήν φέρει καί τήν αποκαταστήσει μεγαλοπρεπώς είς τόν Ολυμπον. Είς αυτά υπάρχει η μεγάλη έννοια τής αποθεώσεως τής ανθρωπινής ψυχής καί τής οριστικής εγκαταλείψεως ύπ' αυτής τών χωρών τού Αδου. Η αντίληψις περί Διονύσου τοϋ οποίου το έργον είναι να μεταφέρει τάς ψυχάς από τάς δοκιμασίας είς τήν χαράν καί εύτυχίαν, εξέπεσεν δυστυχώς είς τήν εκτίμησιν τού ανθρωπίνου γένους καί έξελήφθη ώς τό σύμβολον τής οινοποσίας καί τής έξ αυτής αναισθησίας.
Τα μυστήρια τής Ελευσίνας υπήρξαν τά θεμέλια τού διαφωτισμού τής ανθρωπινής ψυχής, τά υποδείξαντα είς αυτήν τήν όδόν πρός τό Φώς τής σωτηρίας.
Η είκών τής παλαιούσης πρός το σκότος ψυχής διετυπώθη πλήρως, όπως καί τα μέσα δι' ών θά δυνηθεί έξ αυτών να εξέλθει νικήτρια. Ιδού διατί οί μυηθέντες είς τα μυστήρια ωμολόγησαν, ότι ο μυηθείς έν' Ελευσΐνι άνθρωπος θά απολαύσει μετά θάνατον
ευδαιμονίας …. Εάν τών μορφών καί τών όντων μήτηρ είναι η Γή, διότι διαθέτει πρός οργάνωσιν αυτών τήν ουσίαν της, πατήρ τούτων είναι ο Ηλιος, διότι άνευ τοϋ Φωτός αυτού ουδέν θά ήδύνατο νά οργανωθεί ουδέν θά ήδύνατο νά ζήσει. Άνευ τού Φωτός τού Ηλίου ό ανθρώπινος οργανισμός δέν θά υπήρχεν καί η άνθρωπίνη ψυχή δέν θά είχεν μέσον εκδηλώσεως τών ενεργειών αυτής.
Ό Ηλιος είναι ό πατήρ τού ανθρωπίνου οργανισμού καί ο συντηρητής αυτού διά του Φωτός του καί ώς έκ τούτου το ανθρώπινον γένος οφείλει νά γνωρίζει νά απευθύνει πρός αυτόν ειλικρινή χαιρετισμόν.
Όθεν ημείς, άς απευθύνωμεν πρός αυτόν χαιρετισμόν, πρός τόν φωτοδότήν τού κόσμου, πρός τόν διαλύοντα όλα τά σκότη, πρός τόν φέροντα πρός τήν ψυχήν τού ανθρώπου τήν γλυκύτητα καί τήν χαράν τής ζωής.
Λευκή εορτή είς την Ελευσίνα το έτος 1923
ΤΑ ΕΛΕΥΣΙΝΙΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ( Βιβλίο pdf )
