Ο ΜΑΓΙΚΟΣ ΑΥΛΟΣ
Δοξασίες, παραδόσεις και πραγματικότητες γύρω από τις επιδράσεις και την θεραπευτική δύναμη τών ξυλίνων πνευστών
Οι διάφορες μορφές αυλού είναι τα όργανα που κατεξοχήν χρησιμοποίησε απο τα αρχαία χρόνια ο άνθρωπος για να εκφράσει τα συναισθήματα του. Πάνω στο πρώτο καλάμι που έκοψε και στο πρώτο ξύλο που χάραξε φύσηξε μέσα το πνεύμα του που μορφοποιήθηκε σε μουσικό ήχο. Οι αυλοί ήσαν τα πιο σημαντικά όργανα τών Αρχαίων Ελλήνων και συνδέθηκαν με την λατρεία και το πνεύμα τού Διονύσου που χαρακτηρίζονταν από πάθος, ορμητικότητα και υπερβολή στην έκφραση. Σχεδόν πάντα παίζονταν σε ζευγάρια ( δίαυλος η δίδυμος η δικάλαμος αυλός ) ο καθένας με το δικό του επιστόμιο. Ο ίδιος αυλητής κρατούσε έναν αυλό σε κάθε χέρι και φυσούσε ταυτόγχρονα και τούς δύο μαζί. Ο ένας αυλός έπαιζε την αρμονία ( έτσι ονόμαζαν οι αρχαίοι αυτό που λέμε σήμερα μελωδία ), ενώ ο άλλος αυλός έπαιζε κάποιο είδος ετεροφωνικής συνοδείας η συνηθέστερα κάποια σταθερή νότα, αυτό που θά λέγαμε σήμερα ισοκράτημα. Ο θεός Πάνας κρατά χαρακτηριστικά τόν αυλό-έναν πρόδρομο της σημερινής βουκολικής φλογέρας που ποιμαίνει και καταπραύνει. Η σημασία του ήχου των αυλών στην αρχαιότητα τονίζεται απο τον Πλάτωνα στο έργο του Κρίτων οπου και αναφέρει ότι οι νόμοι της πολιτείας πρέπει να έχουν τον παιδευτικό χαρακτήρα τής μουσικής τού αυλού. Αναφέρεται ότι ο διάσημος αυλητής Ισμηνίας βλέποντας την πόλη τών Θηβών να έχει γίνει σωρός απο ερείπια σκέφθηκε να γονατίσει με τον αυλό του μπροστά στα πόδια τού Μεγάλου Αλεξάνδρου και να παίξει μία θλιβερή μελωδία που θα απέπνεε απόγνωση και θα ικέτευε για οίκτο, μήπως με τον αυλό και τούς μελωδικούς θρήνους μπορέσει να αποσπάσει το έλεος του στρατηγού. Όμως ο Αλέξανδρος δεν κάμφθηκε και διέταξε το στρατό του να κατασκάψει τα Επτάπυλα τείχη και την πόλη τών Θηβών ολόκληρη. Ψυχορραγούσε ο Ισμηνίας και όμως έπαιζε αιμόφυρτος χορευτικούς ρυθμούς για τούς Θηβαίους. Ετσι ο ήχος τών διδύμων αυλών του Ισμηνία συνόδευε την καταστροφή τών Θηβών όπως ακριβώς και όταν κατασκευάζονταν τα τείχη της πόλης, η λύρα τού Αμφίωνος τα έκτιζε με την μελωδία της .
O αυλός εξακολουθεί ναι είναι δεμένος με την παράδοση τού ελληνικού λαού στους βυζαντινούς αλλά και στούς νεώτερους χρόνους και εμφανίζεται με διάφορες ονομασίες όπως ζουρνάς, καραμούζα, πίπιζα. Ο πρόγονος του σημερινού πλαγίαυλου (γνωστού σαν φλάουτου, flauto traverso) κατάγεται απο τις χώρες της ανατολής και έχει περισσότερο σχέση με το γνωστό μας νέι-το νέι το γλυκύ το πράον που σχολιάζει και ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης.
Σε πολλές απο τίς παραδόσεις της ανατολής αποδίδεται θεραπευτική δύναμη και ξεχωριστές ιδιότητες στα διάφορα είδη αυλού όπως πχ το ιαπωνέζικο σακουχάσι από καλάμι μπαμπού ή το ινδικό φλάουτο. Σε πολλές απο αυτές τίς χώρες τής Ανατολής ο ήχος του αυλού συνδέεται με το φίδι. Το φίδι είναι το ζώο που παίζει-σε όλες τίς εθνικές παραδόσεις-σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη του ανθρώπου από τον Κήπο τής Εδέμ μέχρι τίς τελετές τών ναών, στην μυθολογία και σε πολλά άλλα θέματα και πάντα αντιπροσώπευε την ανάπτυξη της συνείδησης. Στον άνθρωπο η σπονδυλική στήλη είναι μία υπενθύμιση τού φιδιού πού καθώς στέκεται αρκετά σε κάθετη στάση, αναγκάζει την συνείδηση να αναπτυχθεί. Έτσι ο αυλός, το φίδι και η ανάπτυξη τής ανθρώπινης συνείδησης συνδέονται πολύ στενά. Οι γητευτές τών φιδιών αντιλήφθηκαν την επίδραση τού ήχου πάνω στο ζώο αυτό που τόσο μοιάζει με την σπονδυλική μας στήλη. Η επίδραση του ήχου είναι μοναδική. Το φίδι αναγκάζεται να εγκαταλείψει την οριζόντια στάση του και να ανυψωθεί τρέμοντας σε μία τέλεια κάθετη στάση, ανάλογα με τίς μελωδίες του αυλού που μαγεύουν το σώμα. Η ανύψωση του φιδιού είναι ένα επικίνδυνο παιχνίδι που περιγράφεται πολύ καλά σε ανατολικά κείμενα ιερατικής σοφίας . Οι σωλήνες πολλών αυλών μπορούν να έχουν τόσο χαμηλό τόνο ώστε μόνον ο κραδασμός να γίνεται αισθητός, ωρισμένες δε χαμηλές νότες πρέπει να μένουν σιωπηλές, γιατί οι κραδασμοί που παράγουν μπορούν να γκρεμίσουν τοίχους και να καταστρέψουν κτίρια. Έτσι η δύναμη τού ήχου που αιχμαλωτίζεται στούς ξύλινους αυλούς-σωλήνες μπορεί να διαθέτει πολύ μεγάλη ενέργεια. Σύμφωνα με την ινδική παράδοση η απλή φλογέρα με τίς επτά τρύπες που συνδέεται στενά με την κατασκευή τής ανθρώπινης σπονδυλικής στήλης αντιπροσωπεύει τα επτά μείζονα τσάκρα δηλαδή επίπεδα ενεργείας-αρμονίας στο ανθρώπινο σώμα.
Στον δυτικό κόσμο κατα την διάρκεια του μεσαίωνα αλλά και στην περίοδο της αναγέννησης θεωρείτο ότι ο ήχος του αυλού μπορεί να θεραπεύει τούς αφόρητους πόνους τής ποδάγρας, τίς επιληπτικές κρίσεις αλλά πολλές φορές και το κοινό κρυολόγημα υπήρχαν μάλιστα μουσικά κομμάτια για φλάουτο (σε φρύγιο τρόπο) που εδίδονταν σε ασθενείς υπό μορφή ιατρικής συνταγής. Όλες αυτές οι αρχαίες παραδόσεις και δοξασίες γύρω από την θεραπευτική και μαγική δύναμη τών ξύλινων πνευστών εκφράζονται ακόμη και στην περίφημη όπερα του W. A. Mozart με τίτλο ο Μαγικός Αυλός (Die Zauberflote) όπου ο ήρωας Ταμίνο χρησιμοποιεί την δύναμη του φλάουτου για να απελευθερώσει την αγαπημένη του Παμίνα που κρατά ο ιερέας Ζαράστρο (χαρακτηριστική άρια …Πόσο μεγάλη είναι η δύναμη σου φλάουτο μου, γύρω σου μαζεύονται ακόμη και τα άγρια θηρία με χαρά). Αναφέρεται ότι ένας γάλλος μηχανικός, ο καθηγητής Gavraud, o οποίος είχε παθιαστεί με το φαινόμενο τού ήχου και του είχε κεντρίσει το ενδιαφέρον η μεγάλη γκάμα χαμηλών συχνοτήτων που μπορεί να παράγει η σφυρίχτρα της γαλλικής αστυνομίας, κατασκεύασε ένα γιγάντιο ομοιωμά της μήκους 2 μέτρων , που λειτουργούσε με πεπιεσμένο αέρα. Ο άτυχος τεχνικός που την δοκίμασε πρώτος πέθανε ακαριαία και η νεκροψία έδειξε πώς τα εσωτερικά του όργανα είχαν υποστεί πλήρη ρήξη εξαιτίας του ήχου .
Σε μία πρωτοποριακή μελέτη που έγινε πρόσφατα (1998-1999) στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο βρέθηκε ότι η μουσική μπορεί να χρησιμοποιηθεί με σκοπό την χαλάρωση και την μείωση του ψυχοσωματικού στρές ακόμη και σε ασθενείς που νοσηλεύονται σε καρδιολογική μονάδα εντατικής θεραπείας. Η επίδραση τής χαλαρωτικής μουσικής στον εγκέφαλο μας μπορεί να μεταφράζεται ευεργετικά σε μείωση τών καρδιακών παλμών αλλά και της αρτηριακής πίεσης. Στην μελέτη αυτήν που δοκιμάσθηκε ένας μεγάλος αριθμός μουσικών ηχοχρωμάτων η συντριπτική πλειοψηφία τών ασθενών που μετείχαν (95%) θεωρεί ότι ο ήχος του φλάουτου αποτελεί ένα από τα πλέον χαλαρωτικά-θεραπευτικά ηχοχρώματα .
Όλες λοιπόν οι αρχαίες παραδόσεις & μυθολογίες συγκλίνουν πάνω στό ζήτημα τών θεραπευτικών δυνατοτήτων τού αυλού. Στίς απόψεις αυτές έρχονται να προστεθούν και σύγχρονα επιστημονικά στοιχεία, μέσω τής επιστήμης τής μουσικοθεραπείας, που ενισχύουν αντικειμενικά την χρήση τού ξύλινου πνευστού ως μαγικού αυλού.
Σημ. Για το κείμενο αυτό χρησιμοποιήθηκε υλικό από εκπομπή στο Γ΄ Πρόγραμμα της ΕΡΑ ( Μαγικός Αυλός) κατά την περίοδο 1999-2001. Έχει δημοσιευθεί στο περιοδικό της ΕΡΤ Ραδιοτηλεόραση, τεύχος της 15 Ιανουαρίου 2000.
ΟΠΕΡΑ : Ο ΜΑΓΙΚΟΣ ΑΥΛΟΣ ΤΟΥ ΜΟΤΖΑΡΤ
ΣΑΛΤΣΜΒΟΥΡΓΚ 2006