1. Ιστορία της έρευνας
2. Ο Μελχισεδέκ στην Παλαιά Διαθήκη
3. Ο Μελχισεδέκ στην απόκρυφη γραμματεία
4. Ο Μελχισεδέκ στα χειρόγραφα του Κουμράν
5. Ο Μελχισεδέκ στους Φίλωνα και Ιώσηπο
6. Ο Μελχισεδέκ στην προς Εβραίους
1. Ιστορία της έρευνας
Η μυστηριώδης μορφή του Μελχισεδέκ προσέλκυσε το ενδιαφέρον όχι μόνο των αρχαίων ερμηνευτών, αλλά και των νεότερων ερευνητών.
Εξαιτίας των ελάχιστων αναφορών της Αγίας Γραφής σε αυτόν αλλά και του αποσπασματικού χαρακτήρα των κειμένων που διασώζουν κάποια αναφορά στον Μελχισεδέκ, αυτός εξακολουθεί και κατά τη νεότερη έρευνα να παραμένει μια αινιγματική φυσιογνωμία.
Στάθηκε η αφορμή μιας έντονης επιστημονικής συζήτησης γύρω από την προσωπικότητα, το ρόλο και τη θέση του στη βιβλική και εξωβιβλική γραμματεία.
Η αιρετική ομάδα των Μελχισεδεκιανών τον θεωρεί εντελώς διαφορετικά.
Τα γνωστικά κείμενα του αποδίδουν διαφορετικό ρόλο.
Στα χειρόγραφα του Κουμράν έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στη σωτηρία.
Στην πατερική γραμματεία είναι τύπος Χριστού και η προσφορά του κατανοείται ως θυσία.
Τα λειτουργικά κείμενα της Ρώμης διασώζουν αναφορά στον Μελχισεδέκ.
Στην ραββινική γραμματεία ο ρόλος του μειώνεται σημαντικά.
2. Ο Μελχισεδέκ στην Παλαιά Διαθήκη
α) Γεν. 14:18-20
Το όλο περιστατικό περιλαμβάνει τη συνάντηση του ήρωα του κεφ. 14 Αβραάμ με το μυστηριώδη βασιλιά-ιερέα της Σαλήμ, Μελχισεδέκ. Ο Μελχισεδέκ προσφέρει στον Αβραάμ ψωμί και κρασί, τον ευλογεί, δέχεται το ένα δέκατο τών λαφύρων από τη μάχη και αμέσως αποχωρεί από την σκηνή.
β) Ψλ. 109:4
Ο Ψλ. 109 απλώς χρησιμοποιεί το όνομα τού Μελχισεδέκ, χωρίς να δίνει κάποια πληροφορία για την ταυτότητά του, όπως συμβαίνει στην περικοπή Γεν. 14:18-20.
3. Ο Μελχισεδέκ στην απόκρυφη γραμματεία
α) H περίπτωση τών Ιωβηλαίων 13:24-28
Στο 13ο κεφάλαιο του βιβλίου (13:22-28) αναφέρεται το περιστατικό της νίκης του Αβραάμ έναντι των τεσσάρων βασιλιάδων που μας είναι γνωστό από το Γεν. 14. Ενώ όμως περιγράφεται το περιστατικό της δεκάτης, το γεγονός τής συνάντησης τού Αβραάμ με τον Μελχισεδέκ παραλείπεται.
β) Ψευδο-Ευπόλεμος
Στην ιστορία που παρουσιάζεται για τον Αβραάμ, υπάρχει μια μικρή αναφορά στον Μελχισεδέκ. Εδώ όμως, ο Μελχισεδέκ είναι αυτός που προσφέρει «δώρα» στον Αβραάμ. Επιπλέον, αναφέρεται πως ο Αβραάμ συνάντησε τον Μελχισεδέκ στο όρος Αργαριζίν (Γαριζίν) κοντά στην Συχέμ.
4. Ο Μελχισεδέκ στα χειρόγραφα του Κουμράν
α) Απόκρυφο της Γενέσεως (lQapGen ar)
O Μελχισεδέκ εμφανίζεται στο Απόκρυφο της Γενέσεως στη στήλη 22:14-17, τμήμα που αποτελεί παράφραση του γνωστού περιστατικού του Γεν. 14:18-20, όπου περιγράφεται η συνάντησή του με τον Αβραάμ.
β) Μιδράς στον Μελχισεδέκ
Στο τέλος τών ημερών έρχεται το τέλος τής κυριαρχίας τού Βελίαλ και ιδρύεται για όσους πρόκειται να σωθούν η βασιλεία τού Μελχισεδέκ.
Είναι ένα από τα σημαντικότερα κείμενα του Κουμράν όσον αφορά αφενός τις απόψεις περί αγγελολογίας και εσχατολογίας τών μελών τής κοινότητας τού Κουμράν, αλλά και αφετέρου για τη σπουδαιότητά του στην μελέτη της σωτηριολογίας τής Κ.Δ.
Σε αντίθεση με το Απόκρυφο της Γενέσεως και το Μιδράς στον Μελχισεδέκ τα υπόλοιπα κείμενα, στα οποία συναντάται ο Μελχισεδέκ είναι μικρότερα σε έκταση και περισσότερο αποσπασματικά. Σε αυτά το όνομα Μελχισεδέκ αποκαθίσταται ως η πιο πιθανή ανάγνωση.
γ) Διαθήκη Αμράμ
Αποτελεί το αρχαιότερο κείμενο, στο οποίο αναφέρεται το θέμα τής μάχης μεταξύ του καλού και του κακού αγγέλου σχετικά με τη θέση τού ανθρώπου μετά το θάνατο.
Ο πρώτος είναι ο άγγελος τού κακού (σκότους), ο οποίος εδώ ονομάζεται Μελχιρεσά και ο δεύτερος, ο άγγελος τού καλού ( φωτός ) .... [ Μελχισεδέκ ].
δ) Ύμνοι για το ολοκαύτωμα τού Σαββάτου
Το κεντρικό θέμα είναι η ουράνια λατρεία των αγγέλων-ιερέων.
Στο απόσπασμα 11:1-3, όπου στο στ. 3 προτείνεται ως η πιθανότερη αποκατάσταση τής πρώτης λέξης, το όνομα Μελχισεδέκ, καθώς και στο απόσπασμα 22:1-3, όπου συμβαίνει το ίδιο ακριβώς.
Ο Μελχισεδέκ παρουσιάζεται ως αρχάγγελος-αρχιερέας στην λατρεία τού ουράνιου ναού.
5. Ο Μελχισεδέκ στους Φίλωνα και Ιώσηπο
Ο μυστηριώδης Μελχισεδέκ αναφέρεται σε τέσσερα έργα τού Φίλωνα, από τα οποία στα δύο δεν αναφέρεται κατ' όνομα.
Η εκτενέστερη αναφορά στον Μελχισεδέκ συναντάται στο Νόμων ιερών αλληγορίας τών μετά την εξαήμερον (3, 79-82).
Η πρώτη ερμηνεία που ο Φίλων δίνει στο όνομα Μελχισεδέκ είναι « βασιλέας τής ειρήνης ».
Ο Φίλων αντλεί το υλικό από το γνωστό περιστατικό του Γεν. 14:18-20.
Ο Φίλων ερμηνεύει αλληγορικά το πρόσωπο και το ρόλο τού Μελχισεδέκ.
Δεν απαντούν πουθενά στα έργα τού Φίλωνα ίχνη ενός συγκεκριμένου μύθου για τον Μελχισεδέκ.
O Ιώσηπος αναφέρεται δύο φορές στον Μελχισεδέκ.
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι αναφέρεται ως « ο πρώτος κτίσας » τής Ιερουσαλήμ, πληροφορία που δεν συναντήσαμε πουθενά μέχρι τώρα. Παραπλήσια είναι και η πληροφορία ότι ο Μελχισεδέκ ήταν ο πρώτος που ασκούσε ιερατικό λειτούργημα στην υπηρεσία τού Θεού και αυτός που κατασκεύασε το ιερό τής Ιερουσαλήμ.
Ο Ιώσηπος προσθέτει στα όσα γνωρίζουμε από την περικοπή τής Γένεσης ότι ο Μελχισεδέκ παρείχε φιλοξενία και άφθονα αγαθά στον Αβραάμ και τον στρατό του που τα είχαν ανάγκη.
Ο Ιώσηπος εμμένει στην βιβλική παρουσίαση του Μελχισεδέκ, αλλά προσθέτει μερικά νέα στοιχεία στην αφήγηση του Γεν. 14:18-20 και επιφέρει κάποιες αλλαγές χωρίς αυτές να αποτελούν σημαντική απόκλιση από το κείμενο τής Π.Δ.
Οι δύο διαφορετικές παραδόσεις για τον Μελχισεδέκ
α) Η πρώτη παράδοση και προφανώς αρχαιότερη θέλει τον Μελχισεδέκ ιστορικό πρόσωπο. Σύμφωνα με αυτήν, ο μυστηριώδης Μελχισεδέκ απεικονίζεται ως βασιλιάς-ιερέας της Σαλήμ. Αυτή η θεώρηση του Μελχισεδέκ στηρίζεται στα βιβλικά κείμενα Γεν. 14:1820 και Ψλ. 109:4 και υιοθετείται από τον Ψευδο-Ευπόλεμο, το Απόκρυφο της Γενέσεως, τον Φίλωνα, τον Ιώσηπο και τα Ιωβηλαία.
β) Η δεύτερη παράδοση παρουσιάζει το Μελχισεδέκ ως ουράνιο ή ειδικότερα αγγελικό ον. Αυτή η θεώρηση του Μελχισεδέκ μαρτυρείται στα χειρόγραφα του Κουμράν ( με εξαίρεση το Απόκρυφο τής Γενέσεως ).
6. Ο Μελχισεδέκ στην προς Εβραίους
Οι μοναδικές αναφορές στον Μελχισεδέκ στην Κ.Δ., οι οποίες απαντούν στην προς Εβραίους, συναντώνται στην ευρύτερη ενότητα 5:1-7:28.
Όπως στο 1:3-13 ο Ψλ. 109:1 πλαισιώνει την εικόνα τής υιότητας, κατά τον ίδιο τρόπο ο Ψλ. 109:4 πλαισιώνει το πορτρέτο τής ιεροσύνης τού Χριστού στο 5:6-10.
Ο Μελχισεδέκ δεν αναφέρεται ως αρχιερέας στην Π.Δ., στο Φίλωνα και στον Ιώσηπο αλλά ούτε και στο κείμενο της προς Εβραίους. Ενώ στο 5:5-6 ο Χριστός αναφέρεται ως ιερέας, στο 5:10 του αποδίδεται ο τιμητικός τίτλος «αρχιερεύς».
Το μιδράς του κεφαλαίου 7, αν και χρησιμοποιεί στο 1-10 το περιστατικό από τη διήγηση του Γεν. 14:17-20, κυριαρχείται από τον Ψλ. 109:4.
Στον πρώτο στίχο έχουμε αναφορά στο γνωστό περιστατικό της Γένεσης, στο δεύτερο ετυμολογία του ονόματος Μελχισεδέκ και στον τρίτο νέες πληροφορίες για τον μυστηριώδη βασιλιά ιερέα που δεν αναγράφονται στην σχετική διήγηση τής Γένεσης.
Το υλικό των στίχων 7:1-2α προέρχεται από το Γεν. 17-20, ενώ τα 7:2β-3 ίσως αποτελούν συμπεράσματα από τη συγκεκριμένη περικοπή τής Π.Δ. και η ερμηνεία τους στηρίζεται σε ραββινικές εξηγητικές τεχνικές.
Τα λόγια τής ευλογίας του Γεν. 14:19 παραλείπονται στην προς Εβραίους και λαμβάνεται μόνο το μέρος εκείνο που είναι απαραίτητο για την επιχειρηματολογία τού συγγραφέα (7:7).
Οι περισσότεροι από τους ερμηνευτές θεωρούν πως στο 7:2 ο συγγραφέας τής προς Εβραίους κάνει αναφορά στις προσδοκίες τής Π.Δ. για ένα βασιλιά μεσσία, ο οποίος θα φέρει την ειρήνη (Ησ. 9:5-6, 32:17, Ιερ. 23:5-6, 23:5, Δν. 9:24-27, Ζαχ. 9:1-10, Μιχ. 5:4, κ.α.). Στην Κ.Δ. τα χαρακτηριστικά αυτά αποδίδονται στον Χριστό ( Ρωμ. 5:1, 14:17, Εφ. 2:14-16 ).
Ο στίχος 3 έχει απασχολήσει αρκετά τους ερευνητές σχετικά με τα επίθετα που αποδίδονται στον Μελχισεδέκ, χωρίς όμως να έχει επιτευχθεί μέχρι σήμερα ομοφωνία. Πρόκειται για το δυσκολότερο σημείο του κεφ. 7. Στο πρώτο μέρος του στ. 3 ο Μελχισεδέκ περιγράφεται ως « απάτωρ αμήτωρ αγενεαλόγητος, μήτε αρχήν ημερών μήτε ζωής τέλος έχων ».
Ο γρίφος δυσχεραίνει με το «αφωμοιωμένος δε τώ υιώ τού θεού, μένει Ιερεύς εις το διηνεκές».
Η σύγκριση ανάμεσα στον Μελχισεδέκ και τον Υιό, μας προετοιμάζει για την επερχόμενη σύγκριση μεταξύ του Χριστού και του Μελχισεδέκ. Ό,τι ο συγγραφέας αποδίδει στον Μελχισεδέκ λειτουργεί υπέρ της εξύψωσης του Χριστού. Η διηνεκής ιεροσύνη του Μελχισεδέκ είναι απαραίτητη για την επιχειρηματολογία του συγγραφέα. Στην πεσιτά ο στ. 7:3 αναφέρει πως η ιεροσύνη του Μελχισεδέκ μένει εις τo διηνεκές και όχι ότι ο ίδιος μένει ιερεύς εις τo διηνεκές. Ο συγγραφέας με την πρόταση (7:1-3) αυτή μας έδωσε όλες τις πληροφορίες που ήθελε για την προσωπικότητα του Μελχισεδέκ, χωρίς όμως να μας διαφωτίσει για το ποιος είναι αυτός.Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τις πηγές που ενδεχομένως γνώριζε, αλλά το κείμενο που εδώ χρησιμοποιεί είναι αυτό του Γεν. 14:17-20. Ο συγγραφέας της προς Εβραίους δεν μας εξηγεί πως η αιώνια ιεροσύνη του συνδέεται με εκείνη του Χριστού ή ακόμη τι εννοεί όταν λέει στο στίχο 8 πως « εκεί δε μαρτυρούμενος ότι ζη ». Συνεπώς ο Μελχισεδέκ δεν χρησιμοποιείται στο κείμενο ως μια προσωπικότητα της Π.Δ. που ταιριάζει με το Χριστό, αλλά πιθανώς ο συγγραφέας τής προς Εβραίους στηρίζεται σε κάποιες θεωρήσεις τής εποχής του περί τού Μελχισεδέκ ως ουρανίου όντος. Αυτό που ο Horton στην μονογραφία του ονομάζει « αντιτυπολογία » αναφερόμενος στην παρουσίαση των δύο προσωπικοτήτων δεν επιλύει το πρόβλημα. ![endif]--
