ΡΟΥΝΤΟΛΦ ΣΤΑΪΝΕΡ
Ο Ρούντολφ Στάινερ υπήρξε φιλόσοφος, επιστήμονας, παιδαγωγός και καλλιτέχνης, ιδρυτής της Ανθρωποσοφίας, η οποία αποτελεί ένα μοναδικό στο είδος του μείγμα Ροδοσταυρικής, Θεοσοφικής και Χριστιανικής παράδοσης και στην οποία επιχειρείται να ενσωματωθούν επιστημονικές μέθοδοι για την έρευνα του πνευματικού κόσμου. Αυτή τη μέθοδο, που εν μέρει είναι εξέλιξη της φαινομενολογίας όπως την χρησιμοποιούσε ο Γκαίτε, ονόμασε ο Στάινερ Πνευματική επιστήμη ή Επιστήμη του Πνεύματος. Οι διδασκαλίες του σχετίζονται με τη φιλοσοφία, τις κοινωνικές επιστήμες, τις φυσικές επιστήμες, τις τέχνες, την αρχιτεκτονική, τη γεωργία, την ψυχολογία, την παιδαγωγική, την ιατρική και την θρησκεία. Γεννήθηκε στις 27 Φλεβάρη του 1861 στο τότε Ουγγρικό, μετέπειτα Γιουγκοσλάβικο Κράλιεβιτς, στη σημερινή Κροατία. Η οικογένειά του Αυστριακής καταγωγής ήταν αγροτική. Ο πατέρας του, τηλεγραφητής στον κρατικό σιδηρόδρομο, προόριζε το γιο του για μηχανικό του κρατικού οργανισμού σιδηροδρόμων. Από τις αναμνήσεις της παιδικής του ηλικίας ήταν ότι είχε διορατικές ικανότητες τις οποίες μεγαλώνοντας έχασε και αργότερα επανέκτησε με τη θέλησή του και την εσωτερική εργασία και εκπαίδευση. Στις νεανικές του εμπειρίες του περιλαμβάνεται και η αντίληψη τού φαντάσματος ενός νεκρού συγγενή και της αόρατης ενέργειας του φυτικού βασιλείου. Στην ενασχόλησή του με τη γεωμετρία στο σχολείο, αντιλαμβανόταν τις γεωμετρικές μορφές ως ζωντανές πραγματικότη-τες. Στα δεκαπέντε του χρόνια συναντήθηκε με τον Φέλιξ Κοτγκούτσκι, ένα βοτανολόγο που του δίδαξε την αποκρυφιστική παράδοση των φυτών. Αργότερα στα δεκαεννέα του, ο Κοτγκούτσκι τον σύστησε σε κάποιον που ο Στάινερ αποκαλούσε Ο Δάσκαλος. Εκείνος του έδωσε την πνευματική μύηση. Ο Στάινερ ποτέ δεν αποκάλυψε την ταυτότητά του Δασκάλου μένον-
τας πιστός στην αποκρυφιστική παράδοση. Από το Δάσκαλο έμαθε και την πνευματική του αποστολή στην ζωή: να αναπτύξει μια γνώση που να συνδυάζει συνθετικά την επιστήμη και τη θρησκεία. Γι αυτό, το υπόλοιπο μέρος της ζωής του ο Στάινερ το αφιέρωσε στο έργο αυτό, οδηγούμενος από αυτό που αποκαλούσε οι απόκρυφες δυνάμεις πίσω από εμένα. Έτσι γεννήθηκε η Πνευματική επιστήμη. Το 1879 ο Στάινερ σπούδασε στο Πολυτεχνείο της Βιέννης φυσικές επιστήμες, γεγονός που όπως αναγνώρισε αργότερα, του πρόσφερε μια στέρεη βάση για την πνευματική σύλληψη του κόσμου, πιο ουσιαστική από αυτή που θα μπορούσαν να του προσφέρουν οι ανθρωπιστικές σπουδές. Παράλληλα σπούδασε στο πανεπιστήμιο της ίδιας πόλης φιλοσοφία και λογοτεχνία με δάσκαλο τον Κάρολο Σρέερ, μελετητή του Γκαίτε. Μελέτησε επίσης φιλοσοφίες του Καντ, Φίχτε, Έγγελου, Νίτσε καθώς και γραπτά του Γκαίτε σχετικά με τις φυσικές επιστήμες. Σε ηλικία εικοσιδύο ετών προσκλήθηκε να προ-λογίσει, σχολιάσει και εκδώσει στη σειρά Η Γερμανική Εθνική Λογοτεχνία την οριστική συλλογή των γραπτών του Γκαίτε για τις φυσικές επιστήμες. Έγραψε στη συνέχεια τη φιλοσοφική μελέτη μια γνωσιολογία για την κοσμοθεωρία του Γκαίτε. Αργότερα 1890-1897 τον καλέσανε στην Βαϊμάρη να εργαστεί σε μια ακόμη έκδοση των έργων για τις φυσικές επιστήμες που αυτή την φορά εξέδωσε η πριγκίπισσα Σοφία. Το 1886 ο Στάινερ προσλήφθηκε από την οικογένεια Σπέχτ για να βοηθήσει τα πέντε αγόρια στα μαθήματά τους, ένα από τα οποία έπασχε από υδροκεφαλισμό. Η εξαιρετική παιδαγωγική μέθοδος θεράπευσε το παιδί από την πάθησή του και του έδωσε τη δυνατότητα να ολοκληρώσει το γυμνάσιο, το κολέγιο, την ιατρική σχολή και να γίνει γιατρός, που δυστυχώς αργότερα χάθηκε στο πεδίο της μάχης του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου. Ο Στάινερ πήρε το διδακτορικό του από το πανεπιστήμιο του Rostok το 1891. Το θέμα της διατριβής του Αλήθεια και Γνώση (επίσης Αλήθεια και επιστήμη) γύρω από την επιστημονική διδασκαλία του Γερμανού φιλόσοφου Gottlieb Fichte, ακολούθησε το 1894 η άλλη μεγάλη φιλοσοφική του εργασία Die Philosophie der Freicheit (Η Φιλοσοφία της Ελευθερίας), μια φιλοσοφική μέθοδος που ο ίδιος ονόμασε Ethisch Individualismus (Ηθικός ατομισμός). Υπήρξε εκδότης του λογοτεχνικού περιοδικού Magazin Fuer Literatur στο Βερολίνο. Την περίοδο 1899-1905 εργάστηκε ως καθηγητής της ρητορικής, ιστορίας και των φυσικών επιστημών στο εργατικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, που ίδρυσε ο σοσιαλιστής Βίλχελμ Λίμπκνεχτ με σκοπό την διαφώτιση των εργατών. Στα σαράντα του πλέον χρόνια ο Στάινερ ένιωθε έτοιμος να μιλήσει δημόσια για την πνευματική του φιλοσοφία, τις διορατικές του εμπειρίες και για ό,τι είχε μάθει από αυτά. Σε κάποιο αυτοβιογραφικό του σημείωμα εξηγούσε ότι κανένας κάτω από τα σαράντα του δεν ήταν έτοιμος να εμφανιστεί δημόσια ως δάσκαλος του αποκρυφισμού, σύμφωνα με τις προθέσεις των Διδασκάλων κι όποιος έκανε κάτι τέτοιο ήταν καταδικασμένος σε λάθη. Μέχρι αυτό το στάδιο της ζωής του είχε συγκεντρώσει ένα μεγάλο μέρος εμπειριών από τον πνευματικό κόσμο. Μέσω διαλογισμού, έμαθε να γεφυρώνει τον υλικό με τον πνευματικό κόσμο, και να ελέγχει επανειλημμένα ό,τι είχε ως εμπειρία από τον πνευματικό κόσμο, να το συσχετίζει και ολοκληρώνει συνθέτοντάς το με τις εκδηλώσεις του υλικού κόσμου. Πίστευε στο ερμητικό αξίωμα ότι η ανθρωπότητα είναι ο μικρόκοσμος μέσα στον μακρόκοσμο της Δημιουργίας και ότι έχουμε μέσα μας όλα τα στοιχεία για να ανακαλύψουμε τα μυστικά του σύμπαντος. Τα μυστικά αυτά θα μπορούσαν να αποκαλυφθούν εάν μαθαίναμε την αληθινή, πλήρη φύση του ανθρώπου συμπεριλαμβάνοντας την πνευματική γνώση γι' αυτόν, όπως πρότεινε με την πνευματική επιστήμη. Ο Στάινερ ισχυριζόταν ότι μπορούσε να έχει πρόσβαση στα Ακασικά Αρχεία, από τα οποία μάθαινε την πραγματική ιστορία της ανθρώπινης εξέλιξης. Συμφωνώντας με τον Έγγελο, έλεγε ότι κάποτε η ανθρωπότητα ήταν πιο πνευματική και κατείχε υπερευαίσθητες δυνατότητες, τις οποίες όμως απώλεσε με την κάθοδό της στο υλικό πεδίο. Στο Ναδίρ της ανθρώπινης κατάβασης ήλθε η άφιξη του Χριστού, που έδωσε στους ανθρώπους τη δυνατότητα να ξεκινήσουν την επιστροφή τους επαναπροσεγγίζοντας τις πνευματικές σφαίρες. Για τον Στάινερ η ζωή, ο θάνατος και η ανάσταση του Χριστού ήταν τα πιο σημαντικά γεγονότα στην ιστορία της ανθρωπότητας και του κόσμου. Στην πορεία της προσωπικής του ανάπτυξης ο Στάινερ άρχισε να αντιλαμβάνεται αναρίθμητες πνευματικές οντότητες που υπάρχουν στα πνευματικά πεδία και που αλληλεπιδρούν διαρκώς με τους ανθρώπους στο φυσικό πεδίο. Ανακάλυψε ότι μερικές οντότητες ενθαρρύνουν την πρόοδο της πνευματικής συνειδητότητας του ανθρώπου, ενώ άλλες εύχονται οι άνθρωποι να μείνουν τελματωμένοι σε ένα μηχανιστικό υλιστικό κόσμο. Διαχώρισε τα είδη του κακού σε δύο, με τελείως διαφορετική λειτουργία και σκοπό το καθένα, το Λουσιφερικό κακό και το Αριμανικό, από την Περσική προσωποποίηση του κακού. Το Λουσιφερικό λειτουργεί ως τροχοπέδη λόγω της τριβής με την ύλη και ουσιαστικά συμβάλλει με την αρνητική του επίδρασή στην εξέλιξη. Στελεχώνεται από τις οντότητες που αυτοθυσιάστηκαν με την Πτώση τους για την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους παίρνοντας τον επαχθή αλλά αναγκαίο ρόλο του κακού. Το Αριμανικό κακό σχετίζεται με τη φύση του απόλυτου κακού που λειτουργεί μόνο για το χάος και την καταστροφή, την επιβολή της απόλυτης εκμηδένισης κάθε δημιουργίας. Αυτές οι οντότητες του κακού είναι διακριτές και πρακτικά. Στην καθημερινότητα μπορεί να ελεγχθεί αν και κατά πόσο επηρεάζεται μια δράση μας από την μία ή την άλλη έκφανση του κακού. Ο Στάινερ έδωσε σοβαρές εσωτερικές μάχες με αυτές τις οντότητες του κακού. Η σωτηρία του ήταν η εμβάπτιση στα μυστήρια του Χριστού. Προειδοποιούσε ότι το μονοπάτι προς την ανώτερη συνειδητότητα, μολονότι προσιτό σε όποιον ακολουθούσε μια τακτική και πειθαρχημένη εκπαίδευση της σκέψης, των συναισθημάτων και της θέλησης του, απαιτεί μεγάλη υπομονή και επιμονή, καθώς και προετοιμασία για την πρόκληση εμπειριών που θα πρέπει να αντιμετωπίσει κανείς με μεγάλο ηθικό σθένος. Στις διαλέξεις του ο Στάινερ βρήκε ένα μεγάλο ένθερμο κοινό από τη Θεοσοφική εταιρεία. Η δημοτικότητά του οδήγησε στην εκλογή του το 1902 ως γενικού γραμματέα στο νεοϊδρυθέν Γερμανικό τμήμα της Θεοσοφικής εταιρείας, ενώ γραμμα-τέας είχε διοριστεί η Μαρία Φον Σίβερς, που έγινε και η δεύτερη σύζυγός του Στάινερ το 1914. Πρώτη του σύζυγος ήταν η Anna Eunicke, χήρα. Τον Στάινερ σύντομα απασχόλησε αυτό που ο ίδιος αποκαλούσε ¨κοινοτυπία και ερασιτεχνισμό της Θεοσοφικής Εταιρίας. Τον είχε απογοητεύσει ο θρησκευτικός πρωταθλητισμός της Αννι Μπεζάντ για τον Κρισναμούρτι, τον υποτιθέμενο επόμενο Μεσσία. Δεν πίστευε ότι ήταν δυνατό να χτιστεί μια πνευματική επιστήμη σχετικά με τον Ανατολικό μυστικισμό, ο οποίος, έλεγε, δεν ήταν κατάλληλος για τις πνευματικές ανάγκες του Δυτικού νου. Επιπλέον πίστευε ότι η Έλενα Μπλαβάτσκυ, συνιδρύτρια της εταιρίας, είχε αλλοιώσει τις αποκρυφιστικές αλήθειες. Το 1913 διακόπηκε η σχέση του με την Θεοσοφική Εταιρία της Γερμανίας. Οι φίλοι του Στάινερ τότε ίδρυσαν την Ανθρωποσοφική Εταιρία σαν ένα όχημα για να συνεχίσει την δουλειά του. Ο Στάινερ περιέγραψε την Ανθρωποσοφία σαν ένα μονοπάτι πνευματικής άσκησης και ανάπτυξης με στόχο να βοηθήσει τους ανθρώπους να επαναπροσεγγίσουν το πνευματικό στοιχείο του σύμπαντος, από το οποίο αποξενώ-θηκαν εξαιτίας της επιρροής της ύλης. Αυτό το μονοπάτι της πνευματικής ανάπτυξης σχετίζεται με τέσσερις πτυχές της ανθρώπινης φύσης: των αισθήσεων, της φαντασίας, της έμπνευσης, και της διαίσθησης. Τον ίδιο χρόνο που ίδρυσε την Ανθρωποσοφική Εταιρία ο Στάινερ σχεδίασε και έχτισε με την βοήθεια των μελών της Ανθρωποσοφίας το Γκαιτεάνουμ, στο Dornach, κοντά στην Βασιλεία της Ελβετίας, ένα κτήριο που θα στέγαζε τις δραστηριότητες της Ανθρωποσοφίας, ένα ελεύθερο πανεπιστήμιο για την επιστήμη του πνεύματος όπως χαρακτηρίστηκε. Το Γκαιτεάνουμ άνοιξε τις πόρτες του κι άρχισε να λειτουργεί το 1920, όμως καταστράφηκε ολοσχερώς από πυρκαγιά το 1922. Ακολούθησε ο σχεδιασμός από τον Στάινερ και η κατασκευή (1925-1928) νέου κτηρίου από μπετόν, που ως και σήμερα λειτουργεί ως διεθνές κέντρο της Ανθρωποσοφικής Εταιρείας. Ο Στάινερ πέθανε στο Dornach στις 30 Μαρτίου του 1925. Κατά την διάρκεια των τελευταίων εικοσιπέντε χρόνων της ζωής του ο Στάινερ ταξίδεψε σε όλη την Ευρώπη, Σκανδιναβία και Μεγάλη Βρετανία, δίνοντας περισσότερες από έξι χιλιάδες διαλέξεις πάνω σε ζητήματα πνευματικής επιστήμης, τεχνών, κοινωνικών επιστημών, θρησκείας, γεωργίας, εκπαίδευσης και υγείας. Τα δημοσιευμένα έργα του αριθμούν πάνω από 350 τίτλους, τα περισσότερα από τα οποία αποτελούν συλλογές από διαλέξεις, αλλά και βιβλία, άρθρα κριτικές και θεατρικά έργα. Τα κεφαλαιώδη έργα του που συνοψίζουν και χαρακτηρίζουν την αποκρυφιστική φιλοσοφία του είναι τα ¨Πως αποκτώνται γνώσεις των ανώτερων κόσμων. (1904-1905), Θεοσοφία. Εισαγωγή στην υπεραισθητή γνώση του κόσμου και καθορισμό του ανθρώπου¨, (1904), και το Περιγραφή της επιστήμης του απόκρυφου,(1909). Οι βάσεις για τις απόψεις του γύρω από τον Χριστό και τον Χριστιανισμό υπάρχουν σε περισσότερους από δώδεκα κύκλους διαλέξεων σχετικών με τα Ευαγγέλια. Μια απο τις σπουδαιότερες προσφορές του Στάινερ είναι τα σχολεία Waldorf, αυτοδιοικούμενα, ελεύθερα από κάθε κρατική ή άλλη εξωτερική παρέμβαση σχολεία, όπου η παιδαγωγική τέχνη, όπως την ονομάζει ο Στάινερ, βασίζεται στη γνώση του ανθρώπου σύμφωνα με την επιστήμη του πνεύματος. Την κοινωνική του φιλοσοφία που ονομάστηκε κοινωνικό τρίπτυχο, ο Στάινερ, εξέδωσε το 1919 μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο με τίτλο Ουσιαστικά σημεία της κοινωνικής ερώτησης. Μίλησε σε εργοστάσια παντού σε όλη την Γερμανία ώστε να επηρεάσει τους εργάτες να αντιληφθούν ότι είναι ανάγκη να αλλάξει το κοινωνικό σύστημα όχι με αφαιρετική υπόθεση και ιδεολογίες αλλά με μια αληθινή πνευματική θεώρηση του κοινωνικού σώματος ως ζωντανού οργανισμού. Όπως ο οργανισμός του ανθρώπου είναι τριμερής με σώμα, ψυχή, πνεύμα έτσι και ο κοινωνικός οργανισμός είναι τρίπτυχος και χωρίζεται σε τρία αυτοτελή κοινωνικά όργανα που λειτουργούν στον ενιαίο κοινωνικό οργανισμό συνδυαστικά. Πρώτο όργανο αυτό της κοινωνικής δικαιοσύνης όπου όλοι είναι ίσοι και εποπτεύεται από το κοινοβούλιο. Δεύτερο όργανο αυτό της οικονομικής δραστηριότητας που διαχειρίζεται την παραγωγή, κατανομή και διακίνηση των αγαθών και το οποίο διέπεται από πνεύμα αδελφοσύνης, όπου δεν κυριαρχούν οι νόμοι προσφοράς ζήτησης και ανταγωνισμού, αλλά υπάρχει η φροντίδα να εξυπηρετείται το κοινωνικό σύνολο. Τρίτο όργανο είναι αυτό που ασχολείται με την πνευματική ζωή, τις ιδέες, την τέχνη, τις επιστήμες, την εκπαίδευση και διέπεται από την αρχή της ελευθερίας. Όλα τα παραπάνω είναι συνέπειες της Ανθρωποσοφικής αντίληψης για την εξέλιξη της κοινωνίας και των κοινωνικών ομάδων. Το 1919 ιδρύει το πρώτο 12τάξιο μεικτό σχολείο στο καπνεργοστάσιο Waldorf-Astoria στην Στουτγάρδη. Την έμπνευση για την ίδρυση αυτού του σχολείου την είχε ο διευθυντής προσωπικού Έμιλ Μόλτ που ήθελε να ιδρύσει ένα σχολείο εξίσου καλό για τους μαθητές των εργατών όσο και των ανώτερων στελεχών. Ένα σχολείο όπου το παιδί κάθε κοινωνικής τάξης να μπορεί να λάβει ό,τι είναι απαραίτητο για να αναπτυχθεί, ώστε να σταθεί ελεύθερο στην ζωή για να μπορεί να στηρίξει τον εαυτό του με σκοπό να είναι χρήσιμο για τους άλλους. O Στάινερ μέχρι το τέλος της ζωής του εργάστηκε πυρετωδώς βάζοντας όλη την πνευματική, καλλιτεχνική, παιδαγωγική και επιστημονική του εμπειρία για τη λειτουργία του σχολείου. Σήμερα η παιδαγωγική Waldorf αριθμεί πάνω από 800 σχολεία σε όλο τον κόσμο. Είναι το μεγαλύτερο και ταχύτερα αναπτυσσόμενο, αυτόνομο και ελεύθερο από κρατικές παρεμβολές παιδαγωγικό κίνημα στον κόσμο που προστατεύεται από την UNESCO. Ο Στάινερ προώθησε επίσης και τις παιδαγωγικές και θεραπευτικές αντιλήψεις για παιδιά με νοητική υστέρηση. Οι κλινικές και τα σπίτια που αναφέρονται με το όνομα Camphill Villages διδάσκουν με τις μεθόδους του και εκτιμώνται ιδιαίτερα. Οι αγροτικές μέθοδοι του Στάινερ για την καλλιέργεια της γης δημιούργησαν τη Bιοδυναμική Kαλλιέργεια, ένα πολύ σημαντικό κεφάλαιο στις φυσικές μεθόδους της αγροτικής παραγωγής, όπου ενσωματώνονται πνευματικές ποιότητες στον παραγωγικό κύκλο, με αποτέλεσμα να παράγεται η σοδειά απαλλαγμένη από χημικά και συγχρόνως να θεραπεύεται η γη. Με τη Μαρία Φον Σίβερς δημιούργησαν την Ευρυθμία, την τέχνη της κίνησης και του σώματος, ως ορατό λόγο και ορατή μουσική, όπου το σώμα με κινήσεις εκφράζει τους κραδασμούς που αντιστοιχούν σε ήχους, γράμματα και αρχετυπικές έννοιες. Η Ευρυθμία ασκείται σε τρεις κατευθύνσεις, παιδαγωγικά, θεραπευτικά και καλλιτεχνικά.
Επίσης, ευρεία ανταπόκριση βρίσκει η Aνθρωποσοφική Iατρική που είναι Oλιστική Iατρική, παραπλήσια με την Oμοιο-παθητική, όμως η Ανθρωποσοφική ιατρική σε επίπεδο διάγνωσης και θεραπείας συντίθεται με την Πνευματική Επιστήμη. Πηγές Guilley R. E. 1994, Harpers, Εγκυκλοπαίδεια Μυστικιστικών και Παραφυσικών Εμπειριών, Εκδόσεις Άνουβις, Πελεγρίνης Θ. 2009, Λεξικό της Φιλοσοφίας, Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα Διανδάκη, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια. Στάινερ Ρούντολφ. 1991, Η Αγωγή του παιδιού σύμφωνα με την επιστήμη του πνεύματος, Εκδόσεις Ανθρωποσοφία, Αθήνα
THE STORY OF MY LIFE - RUDOLF STEINER
