« Από την εποχή που μίλησε ο Όμηρος ως τα σήμερα, μιλούμε, ανασαίνουμε και τραγουδούμε με την ίδια γλώσσα » - Γιώργος Σεφέρης
Στο σημερινό μας λεξιλόγιο χρησιμοποιούμε πάνω από 5.000 Ομηρικές λέξεις όπως: αλήθεια, αρετή, γελώ, θρηνώ, νεότης, πατρίς, πέλαγος, δίκαιος, σκέπτομαι, όπλο, όρκος, βουλή, πόλεμος κ.λπ. Ποιά Ελληνική λέξη είναι αρχαία και ποια νέα; Γιατί μία Ομηρική λέξη μάς φαίνεται δύσκολη και ακαταλαβίστικη; Οι Έλληνες σήμερα ασχέτως μόρφωσης μιλάμε ομηρικά, αλλά δεν το ξέρουμε,επειδή αγνοούμε την έννοια των λέξεων που χρησιμοποιούμε.Για του λόγου το αληθές,θα αναφέρουμε μερικά παραδείγματα,για να δούμε ότι η Ομηρική γλώσσα όχι μόνο δεν είναι νεκρή, αλλά είναι ολοζώντανη.Ένας πολύ μεγάλος αριθμός ομηρικών λέξεων κρύβεται μέσα σε σύνθετα ή διάφορα παράγωγα, όπως:
Για του λόγου το αληθές θα αναφέρουμε μερικά παραδείγματα, για να δούμε ότι η Ομηρική γλώσσα όχι μόνο δεν είναι νεκρή, αλλά είναι ολοζώντανη !
Αυδή είναι η φωνή. Σήμερα χρησιμοποιούμε το επίθετο άναυδος ή απηύδησα.
Αλέξω στην εποχή του Ομήρου σημαίνει εμποδίζω, αποτρέπω. Τώρα χρησιμοποιούμε τις λέξεις αλεξίπτωτο, αλεξίσφαιρο, αλεξικέραυνο αλεξήλιο Αλέξανδρος ( αυτός που αποκρούει τους άνδρες ) κ.τ.λ.
Με το επίρρημα τήλε στον Όμηρο εννοούσαν μακριά, εμείς χρησιμοποιούμε τις λέξεις τηλέφωνο, τηλεόραση, τηλεπικοινωνία, τηλεβόλο, τηλεπάθεια κ..τ.λ.
Δεν λέμε κυνώ το φιλώ, ούτε κύσα το εφίλησα. Λέμε όμως προσκυνώ το εικόνισμα, ενώ το φιλώ αγγλικά λέγεται kiss και γερμανικά küssen.
Το συχνά δεν το λέμε θαμά, έχουμε όμως πολλούς θαμώνες στα καφενεία.
Μπορεί να μην ονομάζουμε ιχθείς τα ψάρια, λέμε όμως ιχθυοπώλης, ιχθυοπωλείο, ιχθυοκαλλιέργεια, κ.λπ.
Λάας ή λας έλεγαν την πέτρα. Εμείς σήμερα λέμε λατομείο, λαξεύω.
Πέδον στον Όμηρο σημαίνει έδαφος, τώρα λέμε στρατόπεδο, πεδινός.
Το κρεβάτι λέγεται λέχος, εμείς αποκαλούμε λεχώνα τη γυναίκα που μόλις γέννησε και μένει στο κρεβάτι.
Πόρο έλεγαν την διάβαση, το πέρασμα, σήμερα χρησιμοποιούμε την λέξη πορεία. Επίσης αποκαλούμε εύπορο κάποιον που έχει χρήματα, γιατί έχει εύκολες διαβάσεις, μπορεί δηλαδή να περάσει όπου θέλει, και άπορο αυτόν που δεν έχει πόρους, το φτωχό.
Διάπορος ονομάζεται ένα νησάκι απέναντι από την Βουρβουρού στην Σιθωνία τής Χαλκιδικής.
Φρην είναι η λογική. Από αυτήν την λέξη προέρχονται το φρενοκομείο, ο φρενοβλαβής, ο εξωφρενικός, ο άφρων κ.τ.λ.
Φερνή έλεγαν την προίκα. Από εκεί επικράτησε την καλά προικισμένη κοπέλα να την λέμε « πολύφερνη νύφη ».
Δόρπος, λεγόταν το δείπνο, σήμερα η λέξη είναι επιδόρπιο.
Λώπος είναι στον Όμηρο το ένδυμα. Τώρα αυτόν που μας έκλεψε ( μας έγδυσε το σπίτι ) το λέμε λωποδύτη.
Ύλη ονόμαζαν ένα τόπο με δένδρα, εμείς λέμε υλοτόμος.
Άρουρα ήταν το χωράφι, όλοι ξέρουμε τον αρουραίο.
Τον θυμό τον αποκαλούσαν χόλο. Από την λέξη αυτήν πήρε το όνομα της η χολή, με την έννοια της πίκρας. Λέμε επίσης αυτός είναι χολωμένος.
Νόστος σημαίνει επιστροφή στην πατρίδα. Η λέξη παρέμεινε ως παλιννόστηση, ή νοσταλγία...
Άλγος στον Όμηρο είναι ο σωματικός πόνος, από αυτό προέρχεται το αναλγητικό. Αλγεινός είναι αυτός που προκαλεί άλγος, πόνο, ( δυσάρεστος, θλιβερός, συνήθης στην έκφραση αλγεινή εντύπωση : H συμπεριφορά του μου προξένησε αλγεινή εντύπωση )
Το βάρος το αποκαλούσαν άχθος, σήμερα λέμε αχθοφόρος.
Ο ρύπος, δηλαδή η ακαθαρσία, εξακολουθεί και λέγεται έτσι - ρύπανση.
Από την λέξη αιδώς ( ντροπή ) προήλθε ο αναιδής.
Πέδη, σημαίνει δέσιμο και τώρα λέμε πέδιλο. Επίσης χρησιμοποιούμε την λέξη χειροπέδες.
Από το φάος, το φως προέρχεται η φράση φαεινές ιδέες.
Άγχω, σημαίνει σφίγγω το λαιμό, σήμερα λέμε αγχόνη.
Επίσης άγχος είναι η αγωνία από κάποιο σφίξιμο, ή από πίεση.
Βρύχια στον Όμηρο είναι τα βαθιά νερά, εξ ου και τo υποβρύχιο.
Φερνή έλεγαν την προίκα. Από εκεί επικράτησε την καλά προικισμένη να τη λέμε «πολύφερνη νύφη».
Έρανος λεγόταν το γεύμα στο οποίο ο κάθε παρευρισκόμενος έφερνε μαζί του το φαγητό του.
Η λέξη παρέμεινε, με την διαφορά ότι σήμερα δεν συνεισφέρουμε φαγητό, αλλά χρήματα.
Κορέω : στους ναούς υπάρχει πάντα ο νεωκόρος, αν και το σκουπίζω, σαρώνω, φροντίζω δεν το λέμε κορέω. Αυτό το ομηρικό ρήμα κορέω γέννησε δεκάδες λέξεων στις δυτικές γλώσσες, μέσω των λατίνων, που το δανείσθηκαν και το πρόφεραν curo με την ίδια έννοια : «φροντίζω, επιμελούμαι» π.χ. cura = η θεραπεία, η φροντίδα για το σώμα.
Από την λέξη χειρ έχουμε: χειρουργός, χειριστής, χειροτονία, χειραφέτηση, χειρονομία, χειροδικώ κ.τ.λ.
Από το ύδωρ έχουμε τις λέξεις: ύδρευση, υδραγωγείο, υδραυλικός, υδροφόρος, υδρογόνο, υδροκέφαλος, ενυδρείο, αφυδάτωση, κ.τ.λ.
Από την λέξη ναύς έχουμε: ναυπηγός, ναύαρχος, ναυμαχία, ναυτικός, ναυαγός, ναυτιλία, ναύσταθμος, ναυτοδικείο, ναυαγοσώστης, ναυτία, κ.τ.λ.
Από την λέξη άστυ έχουμε : αστυνομία, αστυνομικός, αστυφιλία, κ.τ.λ.
Σύμφωνα με τα προαναφερθέντα παραδείγματα προκύπτει ότι :
♦ Δεν υπάρχουν αρχαίες και νέες Ελληνικές λέξεις, αλλά μόνον Ελληνικές.
♦ Η Ελληνική γλώσσα είναι ενιαία και ουσιαστικά αδιαίρετη χρονικά.
♦ Από την εποχή τού Ομήρου μέχρι σήμερα προστέθηκαν στην Ελληνική γλώσσα μόνον ελάχιστες λέξεις.
♦Η γνώση τών εννοιών τών λέξεων θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε ότι μιλάμε την γλώσσα τής Ομηρικής ποίησης, μια γλώσσα που δεν ανακάλυψε ο Όμηρος αλλά προϋπήρχε πολλές χιλιετίες πριν από αυτόν.
Προσθέστε και εσείς τις δικές σας γνώσεις, που να σχετίζονται με το θέμα.
Σκοπός μας είναι, να ανακαλύψουμε τις έννοιες τών λέξεων, για να μπορέσουμε να επικοινωνήσουμε καλύτερα. Παλαιότερα όταν έλεγαν μια λέξη καταλάβαιναν όλοι το ίδιο !
Π. χ. για την λέξη αρετή ήξεραν, ότι είναι η μεσότητα ( το ενδιάμεσο ) ανάμεσα σε δύο υπερβολές.
Δυστυχώς σήμερα ο καθένας μας για την ίδια λέξη εννοεί και κάτι διαφορετικό.
Υπάρχουν βέβαια και κάποιοι άλλοι οι οποίοι έχουν διαφορετικές απόψεις ...
Η Ομηρική ( Ελληνική ) Γλώσσα, αποτελεί την βάση επάνω στην οποία στηρίχτηκαν πλήθος σύγχρονων γλωσσών. Ακόμα και αν δεν υπήρχε καμία άλλη αναφορά, ακόμα και αν δεν είχε διασωθεί κανένα προκατακλυσμιαίο μνημείο, θα αρκούσε η Ελληνική Γλώσσα ως απόδειξη της ύπαρξης στο παρελθόν, μίας εποχής μεγάλου πολιτισμού…
Στην γλώσσα μας είναι εμφυτευμένη όλη η γνώση που κατέκτησε ο άνθρωπος, έως την παρούσα στιγμή. Κάθε ελληνική λέξη-όρος φέρει ένα βαρύ φορτίο νόησης, φορτίο που οι προγενέστεροι ‘εξόδευσαν’, για να κατακτήσουν γνωστικά την συγκεκριμένη έννοια και να την ‘βαπτίσουν’ με το συγκεκριμένο όνομα-λέξη».
Παραδείγματα :
AFTER = Από το ομηρικό αυτάρ= μετά. Ο Όμηρος λέει : “ θα σας διηγηθώ τι έγινε αυτάρ ”. AMEN = λατινικά: amen. Το γνωστό αμήν προέρχεται από το αρχαιότατο ή μήν = αληθώς, (Ιλιάδα Ομήρου β291-301), ημέν. Η εξέλιξη του ημέν είναι το σημερινό αμέ! BANK = λατινικά pango από το παγιώ, πήγνυμι. Οι τράπεζες πήραν την ονομασία τους από τα πρώτα ‘τραπέζια’ (πάγκους) της αγοράς… BAR = λατινικά: barra από το μάρα = εργαλείο σιδηρουργού. BOSS = από το πόσσις = ο αφέντης του σπιτιού. BRAVO = λατινικό, από το βραβείο. BROTHER = λατινικά frater από το φράτωρ. CARE = από το καρέζω. COLONIE από το κολώνεια = αποικιακή πόλη. DAY = Οι Κρητικοί έλεγαν την ημέρα ‘δία’. Και: ευδιάθετος = είναι σε καλή μέρα. DISASTER = από το δυσοίωνος + αστήρ DOLLAR = από το τάλλαρον = καλάθι που χρησίμευε ως μονάδα μέτρησης στις ανταλλαγές. π.χ. «δώσε μου 5 τάλλαρα σιτάρι». Παράγωγο είναι το τάλληρο, αλλά και το τελλάρo! DOUBLE = από το διπλούς – διπλός. EXIST = λατινικά ex+sisto από το έξ+ίστημι= εξέχω, προέχω. EXIT = από το έξιτε = εξέλθετε EYES = από το φάεα = μάτια. FATHER = από το πάτερ (πατήρ). FLOWER = λατινικά flos από το φλόος. FRAPPER = από το φραγκικό hrappan που προέρχεται από το (F)ραπίζω = κτυπώ (F= δίγαμμα). GLAMO UR = λατινικό gramo ur από το γραμμάριο. Οι μάγοι παρασκεύαζαν τις συνταγές τους με συστατικά μετρημένα σε γραμμάρια και επειδή η όλη διαδικασία ήταν γοητευτική και με κύρος, το gramo ur -glamou r , πήρε την σημερινή έννοια. HEART, CORE = από το κέαρ = καρδιά. HUMOR = από το χυμόρ = χυμός (Στην ευβοϊκή διάλεκτο, όπως αναφέρεται και στον Κρατύλο του Πλάτωνος, το τελικό ‘ς’ προφέρεται ως ‘ρ’. Π.χ. σκληρότηρ αντί σκληρότης). I = από το εγώ ή ίω, όπως είναι στην βοιωτική διάλεκτο. ILLUSION = από το λίζει = παίζει. ΙS = από το είς. KARAT = εκ του κεράτιον, (μικρό κέρας για τη στάθμιση βάρους). KISS ME = εκ του κύσον με = φίλησέ με ( …;είπε ο Οδυσσέας στην Πηνελόπη). LORD = εκ του λάρς. Οι Πελασγικές Ακροπόλεις ονομάζονταν Λάρισσες και ο διοικητής τους λάρς ή λαέρτης. Όπως: Λαέρτης – πατέρας του Οδυσσέα). LOVE = λατινικό: love από το ‘λάFω’. Το δίγαμμα (F) γίνεται ‘αυ’ και ‘λάF ω ‘ σημαίνει “θέλω πολύ”. MARMELADE = λατινικά melimelum από το μελίμηλον = κυδώνι. MATRIX = από το μήτρα. MATURITY = λατινικά: maturus από το μαδαρός= υγρός. MAXIMUM = λατινικά: maximum από το μέγιστος. MAYONNAISE = από την πόλη Mayon, που πήρε το όνομά της από το Μάχων = ελληνικό όνομα και αδελφός του Αννίβα. ME = από το με. MEDICINE = λατινικά :medeor από το μέδομαι, μήδομαι = σκέπτομαι, πράττω επιδέξια. Και μέδω = φροντίζω, μεδέων = προστάτης. MENACE = από το μήνις. MENTOR = από το μέντωρ. MINE = από το Μινώαι (= λιμάνια του Μίνωα, όπου γινόταν εμπόριο μεταλλευμάτων. «Κρητών λιμένες, Μίνωαι καλούμεναι». (Διοδ.Σικελ.Ε’84,2). MINOR = λατινικά: minor από το μινύς = μικρός. Στα επίσημα γεύματα είχαν το μινύθες γραμμάτιον, ένα μικρό κείμενο στο οποίο αναγραφόταν τι περιελάμβανε το γεύμα. Παράγωγο το …; menu! MODEL = από το μήδος= σχέδιο (η ίδια ρίζα με τη μόδα (= moda ). MOKE = από το μώκος = αυτός που χλευάζει. MONEY = λατινικό: moneta από το μονία = μόνη επωνυμία της Θεάς Ήρας: Ηραμονία. Στο προαύλιο του ναού της Θεάς στη Ρώμη ήταν το νομισματοκοπείο και τα νομίσματα έφεραν την παράστασή της, (monetae). MOTHER = από το μάτηρ, μήτηρ. MOVE = από το ομηρικό αμείβου = κουνήσου! MOW = από το αμάω = θερίζω. NIGHT = από το νύχτα. NO = λατινικό: non, ne εκ του εκ του νη: αρνητικό μόριο (“νέ τρώει, νέ πίνει”), ή ( νηπενθής = απενθής, νηνεμία = έλλειψη ανέμου. PAUSE = από το παύση. RESISTANCE = από το ρά + ίστημι. RESTAURANT = από το ρά + ίσταμαι = έφαγα και στηλώθηκα. RESTORATION = λατινικά restauro από το ρά+ίστημι, όπου το ρά δείχνει συνάρτηση, ακολουθία, π.χ. ρά-θυμος, και ίστημι = στήνομαι. SERPENT = λατινικά serpo από το έρπω (ερπετό). H δασεία (‘) προφέρεται ως σ = σερπετό. SEX = από το έξις. Η λέξη δασύνεται και η δασεία μετατρέπεται σε σίγμα και = s + έξις. SIMPLE = από το απλούς (η λέξη δασύνεται). SPACE = από το σπίζω = εκτείνω διαρκώς. SPONSOR από το σπένδω = προσφέρω ( σπονδή). TRANSFER από το τρύω (διαπερνώ) + φέρω. Transatlantic = διαπερνώ τον Ατλαντικό. TURBO = από το τύρβη = κυκλική ταραχώδης κίνηση. YES = από το γέ = βεβαίως. WATER = από το Ύδωρ (νερό), με το δ να μετατρέπεται σε τ.
Eργασία βασισμένη σε Μελέτη της ομογενούς καθηγήτριας Αναστασίας Γονέου , Με τίτλο «Ελληνική Γλώσσα – τροφός όλων των γλωσσών»